Η αποϊδρυματοποίηση δεν είναι απονοσοκομειοποίηση, δεν είναι απλή μείωση κλινών και διαδικασία εξιτηρίου από το άσυλο…
Στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα το αντιψυχιατρικό κίνημα (δεκαετία του 1960 με κεντρική φιγούρα τον Ντέιβιντ Κούπερ, που πραγματοποιούσε ιδεολογική παρέμβαση στις κατεστημένες ψυχιατρικές μεθόδους της εποχής), η κοινοτική ψυχιατρική (αφορά στην ολοκληρωμένη φροντίδα και αποκατάσταση της υγείας των ψυχικά ασθενών μέσα στα πλαίσια της κοινότητας) και φιλοσοφικά έργα (όπως το “Η Ιστορία της Τρέλας” του Φουκώ) έθεσαν τις ανάγκες κι επιθυμίες των ανθρώπων με ψυχική ασθένεια ως σημείο αναφοράς της αποκαλούμενης αποϊδρυματοποίησης. Σε μεγάλη έκταση εφαρμόστηκε από τον Ιταλό ψυχίατρο Franco Basalgia (1971, «αυτοδιαχειριζόμενη» κοινότητα ψυχικά πασχόντων, κατοικία από κοινού, ξενώνες κ.λπ.). Η αποϊδρυματοποίηση δεν είναι απονοσοκομειοποίηση, δεν είναι απλή μείωση κλινών και διαδικασία εξιτηρίου από το άσυλο. Θέτοντας ως επίκεντρο τον άνθρωπο απαιτεί κινητοποίηση θεσμών και προσώπων, μετασχηματισμό σχέσεων εξουσίας, αναδιανομή και αύξηση πόρων για την προσωπική χρήση των ψυχικά πασχόντων και αναπήρων, αλλαγές στη διοίκηση και διαρκή κίνητρα για εκπαίδευση και αφοσίωση, προτάσεις εναλλακτικών λύσεων στον εγκλεισμό.
Στοιχεία από έρευνες τονίζουν την βελτίωση της καθημερινότητας χρόνια ψυχικά πασχόντων ατόμων, ενώ αναδεικνύεται εναργώς η επείγουσα διαθεματική προσέγγιση των δυσκολιών που μπορεί να αντιμετωπίσει το άτομο που πλέον φροντίζεται εκτός κάποιου ιδρύματος και εντός της κοινότητας λαμβάνοντας υπόψη το φύλο, την κοινωνικοοικονομική τάξη, τη φυλή, τις συνθήκες αστεγίας κλπ.
Τέλος, ακολουθούν στοιχεία που συνιστούν την αντιθεραπευτική ουσία ενός «ολοπαγούς ιδρύματος» (είτε πρόκειται για ψυχιατρείο, μεγάλο ή συρρικνωμένο, είτε για οποιουδήποτε τύπου «κλειστό» ίδρυμα περίθαλψης ατόμων με αναπηρία):
– Η «αποπλαισίωση» του ατόμου, που συμβαίνει όταν αυτό απομακρύνεται από το σύνηθες περιβάλλον των φυσικών και διαπροσωπικών του σχέσεων.
– Η «αποϊστορικοποίηση» του ατόμου, όταν εξαναγκάζεται από τους κανόνες λειτουργίας του ιδρύματος να ζει σε συνθήκες στρατωνισμού και εξάρτησης, που ποδοπατούν την ατομικότητα, την αυτονομία, τον αυτοέλεγχο, την υπευθυνότητα.
– Η περαιτέρω «αποϋπευθυνοποίηση» του ατόμου, με την επικέντρωση της κλασσικής διαγνωστικής διαδικασίας στα συμπτώματα και όχι στην επίδραση του πλαισίου στη συμπεριφορά. Μακροχρόνια παραμονή στο ίδρυμα οδηγεί σε πραγματική «αποκοινωνικοποίηση» του ατόμου (στις ποικίλες μορφές και βαθμίδες βαρύτητας του «ιδρυματισμού»).
Βιβλιογραφία
Ξενόγλωσση:
– Burston, D. (2000) The Crucible of Experience: R.D. Laing and the Crisis of Psychotherapy. Cambridge, MA: Harvard University Press.
– Gowda, G.S., Isaac, M.K. Models of Care of Schizophrenia in the Community—An International Perspective. Curr Psychiatry Rep 24, 195–202 (2022). https://doi.org/10.1007/s11920-022-01329-0
– Nakai Y, Nakai H. Evaluation of Everyday Living Areas for Deinstitutionalized Community-Living People with Mental Illness. Challenges. 2023; 14(3):30. https://doi.org/10.3390/challe14030030
– Μεγαλοοικονόμου, Θ. (2022). Δρομοκαΐτειο. Λέρος. Δαφνί, Ο ένας τοίχος μετά τον άλλο. Αθήνα. Εκδόσεις των Συναδέλφων.
