Διατροφικές συνήθειες και κίνδυνοι σε ασθενείς με σχιζοφρένεια.

Οι ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από σχιζοφρένεια, έχουν συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες, δηλαδή διαφέρουν ως προς τις διατροφικές συνήθειες, αν αυτές συγκριθούν με τις αντίστοιχες του πληθυσμού των υγιών ατόμων. Η ανάδειξη συγκεκριμένου μοτίβου διατροφικής συμπεριφοράς, αν και εφόσον υπάρχει, οδηγεί στον σχηματισμό καλύτερης κλινικής εικόνας των ασθενών με σχιζοφρένεια τόσο όσον αφορά τη νοητική και συναισθηματική κατάσταση, όσο και τη σωματική  υγεία.

Σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει ολιστικά την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών αλλά και την αίσθηση της σωματικής υγείας του ασθενούς, είναι η λήψη φαρμακευτικής αγωγής. Η φαρμακευτική αγωγή είναι ικανή να ελέγξει την συμπτωματολογία της νόσου και γι αυτό κρίνεται στην πλειονότητα των περιπτώσεων ως απαραίτητη και αναγκαία. Ωστόσο τα αντιψυχωσικά φάρμακα έχουν συχνά τόσο νευρολογικές όσο και μεταβολικές παρενέργειες, όπως η αύξηση του βάρους, η υπερχοληστερολαιμία και ο διαβήτης.  Ένας από τους κύριους παράγοντες ο οποίος επηρεάζει τόσο τους εν λόγω μεταβολικούς και βιοχημικούς δείκτες, όσο και την ίδια τη νόσο, είναι οι διατροφικές συνήθειες των ασθενών με σχιζοφρένεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι, οι διατροφικές συνήθειες των ασθενών με σχιζοφρένεια επιδρούν, όχι μόνο στα συμπτώματα της ίδιας της νόσου, αλλά και στην αποτελεσματικότητα των φαρμάκων που χορηγούνται με σκοπό την αντιμετώπιση τους. Ενδεικτικά αναφέρουμε την πρόσφατη έρευνα των Balanzá Martínez και συν. (2017) στην οποία υπογραμμίζεται  ο ρόλος των ειδικών θρεπτικών συστατικών  και η ρύθμιση της μικροχλωρίδας του εντέρου μέσω της κατανάλωσης προβιοτικών. Από την κλινική εμπειρία και την βιβλιογραφική ανασκόπηση παρατηρείται η τάση των ασθενών με  σχιζοφρένεια να ακολουθούν μια δίαιτα η οποία παρουσιάζει ελλείψεις όσον αφορά πολλά θρεπτικά  συστατικά που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία του εγκεφάλου. Συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά, όπως τα  ωμέγα-3 λιπαρά, οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β και η βιταμίνη D, μπορούν να χρησιμεύσουν συμπληρωματικά για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας  Η παραπάνω ερευνητική διαπίστωση δύναται να αυξήσει το ερευνητικό ενδιαφέρον γύρω από την υλοποίηση κλινικών δοκιμών με  συμπληρώματα διατροφής στον εν λόγω πληθυσμό ασθενών.

Αρκετές κλινικές μελέτες ανέδειξαν την ανάγκη των ασθενών με σχιζοφρένεια για διατροφική καθοδήγηση και παρέμβαση, με σκοπό την μείωση της συννοσηρότητας αλλά και του κινδύνου εμφάνισης σοβαρών μεταβολικών και άλλων νοσημάτων. Η σχιζοφρένεια σχετίζεται με μειωμένο προσδόκιμο ζωής (κατά 15 έως 20 έτη), λόγω υψηλού επιπολασμού καρδιομεταβολικών διαταραχών. Η παχυσαρκία,  είναι ένας βασικός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη καρδιομεταβολικών διαταραχών, συναντάται συχνότερα σε ασθενείς με σχιζοφρένεια και συνδέεται με την τροποποίηση του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου, μετά την κατανάλωση συγκεκριμένων ομάδων τροφίμων. Για τους παραπάνω λόγους, η τακτική παρακολούθηση από τον ψυχίατρο και η σύναψη ισχυρής  θεραπευτικής σχέσης ιατρού- ασθενή είναι καίριας σημασίας για την επανάκτηση υψηλού επιπέδου ποιότητας ζωής.

Πιο συγκεκριμένα, έρευνες καταδεικνύουν την προτίμηση των ασθενών με σχιζοφρένεια στην επιλογή συγκεκριμένων τροφίμων, συνήθως εξαιρετικά ανθυγιεινών. Το παραπάνω σχετίζεται με βιοχημικούς και ορμονικούς μηχανισμούς, που επηρεάζουν και ταυτόχρονα επηρεάζονται από την ίδια τη νόσο. Ταυτόχρονα σχετίζεται με την χημική σύσταση και δράση των λαμβανόμενων φαρμακευτικών παραγόντων, το κοινωνικοοικονομικό προφίλ και την επαγγελματική κατάσταση των ασθενών με σχιζοφρένεια.

Έρευνα των Scoriels και συν. (2019)  μελέτησαν κατά πόσο η διατροφή των ασθενών με σχιζοφρένεια ακολουθούσε τα πρότυπα του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Ειδικότερα, διερεύνησαν αν υπήρχαν διαφορές στην κατανάλωση φαγητού μεταξύ ασθενών με πρώτο επεισόδιο ψύχωσης, ασθενών με σχιζοφρένεια και υγιών ατόμων. Όπως κατέδειξε η έρευνα:

• Η ομάδα των ασθενών με φαρμακο-ανθεκτική  σχιζοφρένεια παρουσίαζε τη χειρότερη συμμόρφωση με της συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού  Υγείας  με ποσοστό 24.34%,
• Ακολουθεί η ομάδα των ασθενών με πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο με λίγο καλύτερα  αποτελέσματα με ποσοστό συμμόρφωσης  27.11%
• Τέλος, η ομάδα των υγιών ατόμων με ποσοστό συμμόρφωσης  41.71%.

Οι ασθενείς και των δυο  ομάδων παρουσίαζαν χειρότερη συμμόρφωση ως προς τις συστάσεις, όσων αφορά την πρόσληψη  φυτικών ινών, φρούτων, λαχανικών και χοληστερόλης.

Συμπερασματικά, οι διατροφικές προτιμήσεις των ασθενών που πάσχουν απο σχιζοφρένεια, σχετίζονται με ορμονικούς, βιοχημικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, αλλά και με τη φαρμακευτική αγωγή. Άλλοι παράγοντες όπως η ανεργία, η κοινωνική απομόνωση, η έλλειψη οικογενειακού περιβάλλοντος, η κακή επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό καθώς και η απουσία ψυχοθεραπευτικού πλαισίου δρούν επιβαρυντικά στη διατήρηση ενός υγιούς πλάνου διατροφής . Όπως φαίνεται, η σχέση μεταξύ της παρουσίας ψυχωτικών διαταραχών και της κακής διατροφής, η οποία συμπεριλαμβάνει υψηλότερη πρόσληψη εξευγενισμένων υδατανθράκων και λίπους συνολικά, και χαμηλότερη πρόσληψη φυτικών ινών, ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων, λαχανικών και φρούτων, επιβεβαιώνεται μέσα από την διεθνή βιβλιογραφία και για αυτό χρήζει περαιτέρω διερεύνησης, προκειμένου να φωτιστούν νέες διαγνωστικές καθώς και θεραπευτικές πρακτικές.

Βιβλιογραφία

Borgan F, O’Daly O, Hoang K, Veronese M, Withers D, Batterham R, Howes O. Neural Responsivity to Food Cues in Patients With Unmedicated First-Episode Psychosis. JAMA Netw Open. 2019;2(1):e186893.

Dipasquale S, Pariante CM, Dazzan P, Aguglia E, McGuire P, Mondelli V. The dietary pattern of patients with schizophrenia: a systematic review.J Psychiatr Res. 2013;47(2):197-207.

Simonelli-Muñoz AJ, Fortea MI, Salorio P, Gallego-Gomez JI, Sánchez-Bautista S, Balanza S. Dietary habits of patients with schizophrenia: a self-reported questionnaire survey. Int J Ment Health Nurs. 2012;21(3):220-8

Balanzá Martínez V. Nutritional supplements in psychotic disorders. Actas Esp Psiquiatr. 2017;45(Supplement):16-25.

Schultz SH, North SW, Shields CG. Schizophrenia: a review. Am Fam Physician. 2007;75(12):1821-9

Scoriels L, Zimbron J, Garcia-León N, Coll-Negre M, Giro M, Perez J, Jones PB, Fernandez-Egea E. Cross-sectional study of diet patterns in early and chronic schizophrenia. Schizophrenia Research. 2019;208:451-453

Δημήτριος Αναστασόπουλος

Επισκέπτης Υγείας

Σωματείο ΜΚΧ Πρόληψης & Προαγωγής Υπηρεσιών Υγείας

Μονάδα Έγκαιρης Παρέμβασης