Tι είναι η υποτροπή;
Συνήθως, ορίζεται σαν επανεμφάνιση μετά από ύφεση ή έξαρση των θετικών
συμπτωμάτων με διάρκεια, για την οποία απαιτείται νοσηλεία (δεν ισχύει για όλους η απουσία συμπτωμάτων ανάμεσα σε επεισόδια).
Tα βασικά κοινά κριτήρια που χρησιμοποιούνται (είτε μεμονωμένα, είτε συνδυαστικά) είναι
τα εξής:
1) αλλαγή στην ψυχοπαθολογία
2) πτώση κοινωνικής λειτουργικότητας
3) αλλαγή στη διαχείριση (π.χ. εισαγωγή στο νοσοκομείο/ νοσηλεία)
H επιδείνωση της ψυχοπαθολογίας είναι στον πυρήνα του ορισμού της υποτροπής, ενώ τα υπόλοιπα κριτήρια παραμένουν δευτερεύοντα.
Υποτροπή μετά το πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο
Tα περισσότερα άτομα με Πρώτο Ψυχωτικό Επεισόδιο παρουσιάζουν κλινική ύφεση σε σύντομο χρονικό διάστημα, όμως τα ποσοστά υποτροπής μετά την ύφεση είναι πολύ υψηλά.
Περίπου 80% των ατόμων με Πρώτο Ψυχωτικό Επεισόδιο θα έχουν δεύτερο επεισόδιο μέσα στα επόμενα 5 χρόνια (κρίσιμο διάστημα παρέμβασης).
Πιο συγκεκριμένα, μιλώντας με
πιθανότητες σε ποσοστά:
→ το 28-30% των ασθενών θα κάνει υποτροπή μέσα στον επόμενο 1 χρόνο.
→ το 35% – 43% των ασθενών θα κάνει υποτροπή μέσα στα επόμενα 1,5 – 2 χρόνια.
→το 54% των ασθενών θα κάνει μέσα στα επόμενα 3 χρόνια.
Γιατί είναι σημαντική η πρόληψη υποτροπής;
Η πρόληψη της υποτροπής είναι αναγκαία, γιατί με κάθε νέο επεισόδιο, αυξάνονται οι πιθανότητες χρονιότητας της ψυχωτικής νόσου. Έτσι, η δράση της φαρμακευτικής αγωγής είναι αναγκαία και προστατεύει στις απαραίτητες δοσολογίες για πιο ανθεκτικό
θεραπευτικό αποτέλεσμα. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η υποτροπή συνδέεται με την πρόγνωση και τη λειτουργικότητα, καθώς και με αυξημένα αρνητικά συμπτώματα. Η αποτροπή μιας ενδεχόμενης (επανα)νοσηλείας, η οποία αποτελεί επιβαρυντική και δυνάμει τραυματική εμπειρία για το άτομο, είναι στόχος των προγραμμάτων πρόληψης υποτροπής των Μονάδων Έγκαιρης Παρέμβασης. Να αναφέρουμε ότι κάθε υποτροπή της νόσου δυσχεραίνει τη διατήρηση της επαγγελματικής, ακαδημαϊκής, κοινωνικής ζωή του
ατόμου και προκαλεί σοβαρή έκπτωση της λειτουργικότητας μέσα στα επόμενα χρόνια.
Μεγάλη είναι φυσικά και η επιβάρυνση της οικογένειας και του ευρύτερου φιλικού περιβάλλοντος του ασθενή μετά από κάθε υποτροπή.
Παράγοντες ρίσκου για υποτροπή μετά το πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο
1) Φαρμακευτική αγωγή: ελλιπής/ μη συνέπεια & διακοπή αγωγής
→ Ελλιπής/ μη συνέπεια στη λήψη φαρμακευτικής αγωγής: από τους πιο βασικούς προγνωστικούς παράγοντες υποτροπής στο Πρώτο Ψυχωτικό Επεισόδιο. Να αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στα ποσοστά υποτροπών ανάμεσα σε άτομα που λαμβάνουν με συνέπεια αντιψυχωτική αγωγή και σε αυτά που δε λαμβάνουν.
Πιο συγκεκριμένα, η συντήρηση της αντιψυχωτικής αγωγής φάνηκε να μπορεί να αποτρέψει την υποτροπή σε άτομα με Πρώτο Ψυχωτικό Επεισόδιο για έως και 2 χρόνια.
Σε έρευνα των Di Capite et al. φάνηκε ότι το 67% των ατόμων που διέκοψαν την αγωγή μέσα σε 1 χρόνο έκαναν υποτροπή (Di Capite et al, 2016) με επιπλέον προγνωστικούς παράγοντες σε αυτή την έρευνα:
αρσενικό φύλο
να μη βρίσκονται σε εκπαίδευση ή εργασία
αριθμός προηγούμενων εισαγωγών στο νοσοκομείο
2) Χρήση ουσιών
Η αύξηση του ρίσκου για τα άτομα που συνεχίζουν τη χρήση ουσιών είναι μεγάλη
συγκριτικά με τα άτομα που διακόπτουν.
3) Το οικογενειακό περιβάλλον
Το Εκφραζόμενο Συναίσθημα, δηλαδή ο βαθμός εμπλοκής και έκφρασης συναισθημάτων στην οικογένεια, καθώς και άσκησης έντονης κριτικής στον ασθενή (επικριτικά σχόλια) έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο υποτροπής.
Από την άλλη πλευρά, η οικογένεια έχει τη δυνατότητα να ενεργεί ως υποστηρικτικό δίκτυο που λειτουργεί προστατευτικά απέναντι στην υποτροπή, και μπορεί να βοηθήσει με πολλαπλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της συμβολής στην αναζήτηση βοήθεια και της παρατήρησης πρώιμων προειδοποιητικών σημείων (EWS).
4) Προνοσηρή προσωπικότητα
5) Άλλοι παράγοντες που έχουν μελετηθεί
→ Μείζων καταθλιπτική διαταραχή (da Silva et al, 2021 – Βραζιλία)
→ Δημογραφικές, κλινικές παράμετροι, νοητικά ελλείμματα, DUP, DUI
→ Διαφορετικοί πολιτισμικοί παράγοντες
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
2. Brown, E., Bedi, G., McGorry, P. and O’Donoghue, B. (2020). Rates and predictors of
relapse in first episode psychosis: An Australian cohort study. Oxford University Press.
3. Di Capite, S., Upthegrove, R. and Mallikarjun, P. (2018). The relapse rate and predictors of
relapse in patients with first- episode psychosis following discontinuation of antipsychotic
medication. Early Intervention in Psychiatry. 12: 893– 899.
4. da Silva, AHS, de Freitas, LA, Shuhama, R., et al. (2021). Family environment and
depressive episode are associated with relapse after first-episode psychosis. Journal of
Psychiatric and Mental Health Nursing. 28: 1065– 1078.
5. Eisner, E., Drake, R. and Barrowclough, C. (2013). Assessing early signs of relapse in
psychosis: Review and future directions. Clinical Psychology Review. 33: 5, 637-653, ISSN
0272-7358.
Βαλεντίνη Πατσέα
Ψυχολόγος-Eκπ. Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Msc Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
ΜΕΠ Κορυδαλλού
