Η συνύπαρξη δύο νοσημάτων, είτε αυτά είναι σωματικά είτε ψυχικά είτε και τα δύο, ονομάζεται συννοσηρότητα. Έχει μελετηθεί εδώ και χρόνια η συννοσηρότητα σωματικών νοσημάτων σε ασθενείς με ψύχωση και τα αρνητικά αποτελέσματα φαίνονται στο υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, στο μειωμένο προσδόκιμο ζωής και στη χειρότερη σωματική υγεία σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Ειδικότερα για τους πάσχοντες με ψύχωση, έχουν γίνει έρευνες (Rodriguesetal., 2020 και Stubbsetal., 2016) που αφορούν την πολυνοσηρότητα σωματικών καταστάσεων, η οποία είναι πολύ υψηλότερη σε σχέση και πάλι με τον γενικό πληθυσμό και αφορά κυρίως νεαρότερες ηλικίες, καθιστώντας απαραίτητη την ανάγκη για έγκαιρες παρεμβάσεις.
Έχουν μελετηθεί εκτενώς τα κοινά ανοσολογικά μονοπάτια που αφορούν φλεγμονώδεις αντιδράσεις ανάμεσα στις σωματικές και ψυχιατρικές νόσους, τα οποία εκφράζονται με την εκδήλωση ασθενειών όπως παχυσαρκία και μεταβολικές διαταραχές, διαβήτης, καρδιαγγειακές παθήσεις και νευρολογικές, όπως Parkinson, άνοια σωματιδίων Lewy και νόσος του Huntington. Πέρα από τους βιολογικούς μηχανισμούς, οι δυσμενείς συνθήκες στην παιδική ηλικία και οι ίδιες οι ψυχικές διαταραχές αυξάνουν τον κίνδυνο για ανθυγιεινές συνήθειες, όπως το κάπνισμα, η κακή διατροφή, η χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ και η έλλειψη άσκησης, ενώ σημαντικές είναι και οι ανεπιθύμητες δράσεις της φαρμακοθεραπείας. Όσον αφορά τη συχνή παράβλεψη και υποδιάγνωση, υπεύθυνοι είναι παράγοντες που σχετίζονται με το σύστημα, όπως ο στιγματισμός των ψυχικών ασθενειών. Πιο συγκεκριμένα, τα σωματικά συμπτώματα τείνουν να ερμηνεύονται ως φαρμακολογικές παρενέργειες ή ψυχιατρικά συμπτώματα ενώ οι εμπειρίες (αυτο)στιγματισμού και διακρίσεων μπορούν να εμποδίσουν την αναζήτηση βοήθειας, γεγονός που μπορεί επίσης να εμποδίσει τους επαγγελματίες υγείας να αντιμετωπίσουν κατάλληλα τις σωματικές παθήσεις αυτών των ασθενών. Σε έρευνες που έχουν γίνει σε ογκολογικούς ασθενείς με ψύχωση (Bergqvistetal., 2024), η λήψη υπηρεσιών παρηγορητικής φροντίδας ήταν πολύ χαμηλή, δυσχεραίνοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής τους. Ακόμη, οι πιθανές συνθήκες διαβίωσης, όπως οι εκάστοτε δομές ή η έλλειψη στέγης, μπορούν να επηρεάσουν την πρόσβασή τους στην κοινωνική υποστήριξη και την υγειονομική περίθαλψη. Ένα ακόμη ζήτημα, είναι ότι η ψύχωση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις γνωστικές ικανότητες των ατόμων, συμπεριλαμβανομένης της μνήμης, της βούλησης και της ικανότητας να εκφράζουν τις ανάγκες τους, γεγονός που μπορεί να εμποδίσει την αναζήτηση βοήθειας, την κατανόηση της νόσου και την τήρηση της θεραπείας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι σωματικές ασθένειες μπορεί να υπήρχαν ήδη πριν από την εμφάνιση της ψυχικής νόσου και ότι ορισμένες από αυτές είναι επίσης πιθανός αιτιολογικός παράγοντας. Τέλος, οι χρόνιες σωματικές ασθένειες σε ασθενείς με ψυχωτικές διαταραχές συνδέονται με υψηλότερα ποσοστά επανεισαγωγής σε ψυχιατρική κλινική. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι χρόνιες σωματικές διαταραχές επηρεάζουν την τήρηση της ψυχιατρικής αγωγής από τους ασθενείς. Αυτό που γίνεται κατανοητό είναι ότι η επίδραση των σωματικών και ψυχικών ασθενειών η μία στην άλλη μπορεί να είναι αμφίδρομη. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζονται τα ψυχωτικά συμπτώματα σε ασθενείς με σωματικές ασθένειες, καθώς και οι σωματικές ασθένειες σε ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία λόγω ψυχωτικής διαταραχής, καθιστώντας τη διασύνδεση ανάμεσα στους επαγγελματίες υγείας απαραίτητη και αναδεικνύοντας την ανάγκη για μια ολιστική και απαρτιωμένη αντιμετώπιση, όπου εξίσου βοηθητικό ρόλο μπορεί να έχει και η οικογένεια.
Βιβλιογραφία
- Bergqvist, J., Hedskog, S., Hedman, C., Schultz, T., &Strang, P. (2024). Patients with both cancer and psychosis—to what extent do they receive specialized palliative care. Acta Psychiatrica Scandinavica, 149(4), 313–322. https://doi.org/10.1111/acps.13666.
- Glasdam, S., Hybholt, L., &Stjernswärd, S. (2023). Experiences of Everyday Life among Individuals with Co-Existence of Serious Mental Illness and Cancer—A Qualitative Systematic Literature Review. Healthcare, 11(13), 1897. https://doi.org/10.3390/healthcare11131897.
3.Janeczek, P. (2022). Coexistence of mental and somatic diseases and difficulties in diagnosis and working with mentally ill people. Journal of Education Health and Sport, 12(7), 649–659. https://doi.org/10.12775/jehs.2022.12.07.065.
- Kozumplik, O., Uzun, S., & Jakovljević, M. (2009). Psychotic disorders and comorbidity: somatic illness vs. side effect. PubMed, 21(3), 361–367. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19794357.
- Lambert, M., Ruppelt, F., Siem, A.-K., Rohenkohl, A. C., Kraft, V., Luedecke, D., Sengutta, M., Schröter, R., Daubmann, A., Correll, C. U., Gallinat, J., Karow, A., Wiedemann, K., &Schöttle, D. (2018). Comorbidity of chronic somatic diseases in patients with psychotic disorders and their influence on 4-year outcomes of integrated care treatment (ACCESS II study). Schizophrenia Research, 193, 377–383. https://doi.org/10.1016/j.schres.2017.07.036.
- Leijala, J., Kampman, O., Suvisaari, J., & Eskelinen, S. (2024). Association of somatic comorbidity and treatment adherence in patients with psychotic disorder. Journal of Psychiatric Research, 174, 1–7. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2024.03.039.
- Rodrigues, M., Wiener, J. C., Stranges, S., Ryan, B. L., & Anderson, K. K. (2020). The risk of physical multimorbidity in people with psychotic disorders: A systematic review and meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research, 140, 110315. https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2020.110315.
- Stubbs, B., Koyanagi, A., Veronese, N., Vancampfort, D., Solmi, M., Gaughran, F., Carvalho, A. F., Lally, J., Mitchell, A. J., Mugisha, J., & Correll, C. U. (2016). Physical multimorbidity and psychosis: comprehensive cross sectional analysis including 242,952 people across 48 low- and middle-income countries. BMC Medicine, 14(1), 189. https://doi.org/10.1186/s12916-016-0734-z.
Μαρία-ΣτέλλαΠανίδου
Ψυχολόγος, MSc
Σωματείο «Ίκελος» – Μονάδα Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση
