Η ψύχωση συχνά συνοδεύεται από κοινωνική απομόνωση και μοναξιά, που συχνάαποτελούν και παράγοντες που επιδεινώνουν την πορεία της νόσου. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον για την επίδραση της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης στην έκβαση της νόσουαλλά και στην ποιότητα ζωής ατόμων με διαταραχές στο φάσμα της ψύχωσης.
Η αίσθηση της μοναξιάς φαίνεται να συνδέεται με την εκδήλωση ψυχωτικών συμπτωμάτων. Συγκεκριμένα, μια μετα‑ανάλυση βρήκε μέση συσχέτιση μεταξύ μοναξιάς και θετικών συμπτωμάτων σε δείγμα 15.647 ατόμων με ψυχωτικές διαταραχές (Michalskada Rocha, Rhodes, Vasilopoulou, &Hutton, 2018).Ταυτοχρόνως, τα ψυχωτικά συμπτώματα μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση κοινωνικών επαφών, ενίσχυση της απομόνωσης και κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου.Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνική απομόνωση μπορεί να λειτουργήσει τόσο ως προδιαθεσικός παράγοντας (έλλειψη κοινωνικών σχέσεων, συναίσθημα μοναξιάς) όσο και ως συνέπεια της διαταραχής. Ο φαύλος κύκλος που δημιουργείται — απομόνωση → επιδείνωση → περισσότερη απομόνωση — επισημαίνεται στη βιβλιογραφία (Lim& Gleeson, 2014).
Η ενσωμάτωση σε κοινωνικά δίκτυα και η ενεργός συμμετοχή σε ομάδες μπορεί να διασπάσει αυτόν τον φαύλο κύκλο.Οι κοινοτικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση της κοινωνικής σύνδεσης, στη δημιουργία πλαισίων συμμετοχής και στην ενδυνάμωση ατόμων με ψύχωση αποτελούν σημαντικό στοιχείο της σύγχρονης προσέγγισης ανάρρωσης (recovery‑orientedpractice).Το μοντέλο της λέσχης κοινωνικοποίησης (clubhouse) αποτελεί παράδειγμα τέτοιας παρέμβασης. Σε μια συστηματική ανασκόπηση του μοντέλου clubhouse, 52 μελέτες κατέδειξαν θετικά αποτελέσματα σε τομείς όπως απασχόληση, μείωση του αριθμού νοσηλειών και βελτίωση ποιότητας ζωής (McKay, Nugent, Johnsen, Eaton, &Lidz, 2018).
Μετα‑αναλύσεις για την εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων (socialskillstraining, SST) σε άτομα με ψύχωση δείχνουν ότι η SST έχει μικρού‑μέτριου μεγέθους επίδραση στη μείωση αρνητικών συμπτωμάτων και στη βελτίωση της κοινωνικής λειτουργικότητας (Kurtz& Mueser, 2008).Ωστόσο, άλλη ανασκόπηση αναφέρει ότι δεν υπήρξε αξιόπιστη επίδραση σε θέματα όπως η ποιότητα ζωής ή η συμμόρφωση στη θεραπεία (Turneret al., 2017).Παρά τις διαφορετικές μεθόδους, η γενική τάση υποστηρίζει ότι η συστηματική συμμετοχή σε ομαδικά προγράμματα κοινωνικών δεξιοτήτων μπορεί να ενισχύσει τη δυνατότητα κοινωνικής επαφής και την διατήρηση σημαντικού μέρους της λειτουργικότητας.
Βάσει των ερευνών, συνεπώς προτείνεται η δημιουργία προγραμμάτων ομαδικής υποστήριξης που συνδυάζουν δομημένες ομάδες εκπαίδευσης κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως παιχνίδια ρόλων με ελεύθερες κοινωνικές δραστηριότητες σε λέσχες ή κοινοτικά πλαίσια, προκειμένου να ενισχυθεί η γενίκευση των δεξιοτήτων στην καθημερινή ζωή. Η ενσωμάτωση εργαζομένων με εμπειρία ψυχικής νόσου (peerworkers) ως μέλη της ομάδας μπορεί να ενδυναμώσει την αίσθηση του ανήκειν και να μειώσει το κοινωνικό στίγμα. Επιπλέον, η διασφάλιση συνέπειας και μακροχρόνιας στήριξης είναι κρίσιμη, καθώς η διάρκεια συμμετοχής σχετίζεται με καλύτερα αποτελέσματα στην κοινωνική λειτουργία. Τέλος, η τακτική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων, όπως η κοινωνική λειτουργία, η αίσθηση σύνδεσης και η ποιότητα ζωής, είναι απαραίτητη για τη συνεχή βελτίωση και προσαρμογή των προγραμμάτων.
ΜΕΠΨ Κορυδαλλού
Βιβλιογραφία
Kurtz, M. M., & Mueser, K. T. (2008). A meta‑analysis of social skills training for schizophrenia. Schizophrenia Bulletin, 34(5), 808–823. https://doi.org/10.1093/schbul/sbm022
Lim, M. H., & Gleeson, J. F. (2014). Social connectedness across the psychosis spectrum: Current issues and future directions for interventions in loneliness. Frontiers in Psychiatry, 5, 154. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2014.00154
McKay, C., Nugent, K. L., Johnsen, M., Eaton, W. W., & Lidz, C. W. (2018). A systematic review of evidence for the Clubhouse Model of psychosocial rehabilitation. Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services Research, 45(1), 28–47. https://doi.org/10.1007/s10488-016-0760-3
Michalska da Rocha, B., Rhodes, S., Vasilopoulou, E., & Hutton, P. (2018). Loneliness in psychosis: A meta‑analytical review. Schizophrenia Bulletin, 44(1), 114–125. https://doi.org/10.1093/schbul/sbx036
Mutschler, C., Rouse, J., McShane, K., & Habal‑Brosek, C. (2018). Developing a realist theory of psychosocial rehabilitation: The Clubhouse model. BMC Health Services Research, 18, 442. https://doi.org/10.1186/s12913‑018‑3265‑9
