Οι ψυχωτικές διαταραχές είναι ένα σύνολο σοβαρών ψυχιατρικών καταστάσεων που επηρεάζουν τη σκέψη, την αντίληψη, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του ατόμου. Τα άτομα που πλήττονται από ψύχωση συχνά εμφανίζουν συμπτώματα όπως ψευδαισθήσεις (π.χ. ακρόαση φωνών ή βλέποντας πράγματα που δεν υπάρχουν), παραλήρημα (π.χ. αβάσιμες πεποιθήσεις), και αποδιοργανωμένη σκέψη. Η ψύχωση μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορες ψυχικές καταστάσεις, όπως η σχιζοφρένεια, η ψύχωση εξαιτίας άλλων ψυχικών διαταραχών ή η ψύχωση που προκαλείται από ουσίες.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχωτικών διαταραχών είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων που πλήττονται και την αποκατάσταση της λειτουργικότητάς τους στην κοινωνία. Η θεραπεία είναι συνήθως πολυδιάστατη και περιλαμβάνει τόσο φαρμακευτικές όσο και ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις.
Οι ψυχωτικές διαταραχές είναι:
- Σχιζοφρένεια: Άνθρωποι με αυτήν την ασθένεια έχουν αλλαγές στη συμπεριφορά τους και άλλα συμπτώματα, όπως παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις, τα οποία διαρκούν περισσότερο από έξι μήνες.
- Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή: Η διαταραχή αυτή περιλαμβάνει συμπτώματα της σχιζοφρένειας και παράλληλα μιας συναισθηματικής διαταραχής, όπως η κατάθλιψη ή η μανία.
- Βραχεία ψυχωτική διαταραχή: Άνθρωποι με αυτήν την ασθένεια έχουν αιφνίδια, σύντομα διαστήματα ψυχωτικής συμπεριφοράς, συχνά σε αντίδραση έντονου στρεσογόνου γεγονότος, όπως ένας θάνατος στην οικογένεια. Η ανάρρωση είναι συχνά σύντομη, συνήθως σε λιγότερο από ένα μήνα και πλήρης.
- Επινεμόμενη ψυχωτική διαταραχή: Αυτή η διαταραχή συμβαίνει όταν ένα άτομο αναπτύσσει παραληρητικές ιδέες στο πλαίσιο μιας σχέσης με άλλο άτομο που ήδη έχει τις δικές του παραληρητικές σκέψεις.
- Παραληρητική διαταραχή: Άνθρωποι με αυτήν την ασθένεια έχουν παραληρητικές σκέψεις που αφορούν καταστάσεις της καθημερινής ζωής που θα μπορούσε να είναι αληθινές, όπως ότι παρακολουθούνται, ότι κάποιοι συνωμοτούν εναντίον τους ή έχουν μια ασθένεια. Αυτές οι παραληρητικές ιδέες επιμένουν για περισσότερο από ένα μήνα.
- Ψυχωτική διαταραχή επαγόμενη από ουσίες: Αυτή η διαταραχή προκαλείται από τη χρήση ναρκωτικών ουσιών ή τη ξαφνική διακοπή τους σε εξαρτημένο άτομο. Μπορούν να προκαλέσουν ψευδαισθήσεις, παραληρητικές σκέψεις ή συγχυτικό λόγο.
- Ψυχωτική διαταραχή οφειλόμενη σε ιατρική κατάσταση: Ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες ή άλλα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται σε άλλα ιατρικά νοσήματα που επηρεάζουν την εγκεφαλική λειτουργία, όπως κρανιοεγκεφαλική κάκωση ή όγκος του εγκεφάλου.
Συμπτώματα:
Οι ψυχωτικές διαταραχές συχνά συνοδεύονται από διαταραχές του περιεχομένου της σκέψης, όπως παραληρητικές ιδέες (π.χ. αίσθηση καταδίωξης, έλεγχος σκέψης, θρησκευτικού ή μεγαλείου). Αυτές οι ιδέες βιώνονται ως αληθινές από το άτομο, ανεξάρτητα από το πόσο παράλογες φαίνονται στους γύρω του.
Η εναισθησία, δηλαδή η επίγνωση της παραλογικότητας αυτών των ιδεών, μπορεί να υπάρχει ή να απουσιάζει.
Άλλα χαρακτηριστικά της ψύχωσης περιλαμβάνουν αποδιοργανωμένο λόγο, ακουστικές ψευδαισθήσεις (π.χ. φωνές), ψυχαναγκασμούς και αμβλύ συναίσθημα, που συχνά συγχέεται με κατάθλιψη. Η διάγνωση και αξιολόγηση αυτών των συμπτωμάτων πρέπει να γίνεται αποκλειστικά από επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχωτικών διαταραχών
Η θεραπεία των ψυχωτικών διαταραχών βασίζεται σε τρεις κύριους άξονες: φαρμακευτική αγωγή, ψυχολογική υποστήριξη και κοινωνική αποκατάσταση.
- Φαρμακευτική αγωγή:
- Χορηγούνται αντιψυχωτικά φάρμακα (πρώτης ή δεύτερης γενιάς) που μειώνουν τα συμπτώματα της ψύχωσης.
- Η επιλογή του φαρμάκου γίνεται βάσει της ανταπόκρισης του ασθενούς και των πιθανών παρενεργειών.
- Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να απαιτείται νοσηλεία για σταθεροποίηση της κατάστασης.
- Ψυχοθεραπεία και υποστήριξη:
- Η ψυχοθεραπεία βοηθά στη διαχείριση παραληρητικών ιδεών και ψευδαισθήσεων.
- Η εκπαίδευση της οικογένειας είναι κρίσιμη για την κατανόηση της διαταραχής και τη σωστή υποστήριξη του ασθενούς.
- Ομαδικές θεραπείες μπορούν να βελτιώσουν τις κοινωνικές δεξιότητες και την επικοινωνία.
- Κοινωνική αποκατάσταση:
- Τα προγράμματα επανένταξης βοηθούν τους ασθενείς να επιστρέψουν στην εργασία και στην καθημερινότητά τους.
- Η στήριξη μέσω δομών ψυχικής υγείας μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής.
- Η συνέπεια στη θεραπεία και η τακτική παρακολούθηση από ειδικούς είναι καθοριστικής σημασίας για τη σταθερότητα της κατάστασης.
Ο συνδυασμός αυτών των προσεγγίσεων επιτρέπει τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με ψυχωτικές διαταραχές και τη διατήρηση της λειτουργικότητάς τους.
Σβυντρίδου Ίνα
Ψυχολόγος
Οικοτροφείο Θρυλορίου Κομοτηνής
Βιβλιογραφία:
- American Psychiatric Association (APA). (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Washington, DC: American Psychiatric Publishing.
- World Health Organization (WHO). (2019). International Classification of Diseases, 11th Revision (ICD-11). Geneva: WHO.
- Andreasen, N. C., & Black, D. W. (2020). Introductory Textbook of Psychiatry. American Psychiatric Association Publishing.
- Lieberman, J. A., & Murray, R. M. (2018). Comprehensive Care of Schizophrenia: A Textbook of Clinical Management. Oxford University Press.
