Η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική, όμως συχνά παραμένει στο περιθώριο των συζητήσεων, ιδιαίτερα όταν αφορά παιδιά και εφήβους. Η ψυχική υγεία θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητο δικαίωμα και όχι πολυτέλεια.
Σε καθημερινές συζητήσεις, ακούμε φράσεις όπως:
«Παιδί είναι, θα του περάσει» ή «Τι προβλήματα να έχει ένα παιδί; Μακάρι να ήμουν στη θέση του».
Ωστόσο, ως ενήλικες συχνά αποτυγχάνουμε να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια των παιδιών και των εφήβων, παραβλέποντας τις δυσκολίες που βιώνουν. Αυτό το χάσμα δυσχεραίνει την ουσιαστική υποστήριξη και ενδυνάμωσή τους.
«Παιδί είναι, θα του περάσει» ή «Τι προβλήματα να έχει ένα παιδί; Μακάρι να ήμουν στη θέση του».
Ωστόσο, ως ενήλικες συχνά αποτυγχάνουμε να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια των παιδιών και των εφήβων, παραβλέποντας τις δυσκολίες που βιώνουν. Αυτό το χάσμα δυσχεραίνει την ουσιαστική υποστήριξη και ενδυνάμωσή τους.
Ορισμός της Ψυχικής Υγείας
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ψυχική υγεία είναι η συναισθηματική κατάσταση του ατόμου που το καθιστά ικανό:
- Να διαχειρίζεται τις δυσκολίες της ζωής
- Να αναγνωρίζει τις δυνατότητές του
- Να είναι λειτουργικό στην καθημερινότητα
- Να έχει υγιείς σχέσεις
- Να συνεισφέρει στην κοινωνία
- Να αντλεί ικανοποίηση από τις δραστηριότητές του
Ακόμα και σε περιόδους κρίσης, το ψυχικά υγιές άτομο βρίσκει εσωτερική ισορροπία και ανθεκτικότητα.
Η εμπειρία από το Κέντρο Ημέρας
Στο Κέντρο Ημέρας για Παιδιά και Εφήβους με σοβαρά ψυχιατρικά και ψυχοκοινωνικά προβλήματα, προσέρχονται καθημερινά ανήλικοι με ποικίλες δυσκολίες, όπως:
- Διαταραχές άγχους
- Κατάθλιψη
- ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα)
- Συναισθηματικές δυσκολίες
- Διαταραχές συμπεριφοράς
- Άγχος πανελλαδικών εξετάσεων
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση – αυτοπεποίθηση
- Μαθησιακές δυσκολίες
Πώς εκδηλώνονται οι παραπάνω δυσκολίες;
Τα συμπτώματα διαφέρουν από παιδί σε παιδί, όμως μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Απόσυρση από κοινωνικές δραστηριότητες
- Δυσκολία συγκέντρωσης
- Εκρήξεις θυμού ή επιθετικότητα
- Αϋπνία ή υπερυπνία
- Μειωμένη σχολική απόδοση
- Αυτοτραυματισμοί ή σκέψεις αυτοκτονίας
- Παρορμητικότητα
- Παραβατικές συμπεριφορές (ουσίες, κλοπές, καταστροφές, επικίνδυνη οδήγηση)
Γιατί είναι σημαντική η έγκαιρη παρέμβαση;
Όσο νωρίτερα εντοπιστεί ένα πρόβλημα, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση. Η έγκαιρη παρέμβαση υποστηρίζει:
- Την προσωπική ανάπτυξη του παιδιού
- Την οικογενειακή ισορροπία
- Τη σχολική προσαρμογή
- Την κοινωνική ενσωμάτωση
Ο ρόλος του Κέντρου Ημέρας
Στο Κέντρο Ημέρας δημιουργούμε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον, όπου τα παιδιά και οι έφηβοι:
- Εκφράζονται ελεύθερα
- Μαθαίνουν δεξιότητες διαχείρισης συναισθημάτων
- Ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους
- Ανακαλύπτουν νόημα στις σχέσεις και τις δραστηριότητες
Η συνεργασία με οικογένειες και σχολεία ενισχύει την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης.
Ο ρόλος της οικογένειας
Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να αναλάβουν τον ρόλο τους ως κύριοι υπεύθυνοι για τη συναισθηματική και ψυχική υγεία των παιδιών τους. Συχνά θεωρούν ότι μόνο το παιδί χρειάζεται βοήθεια.
Όταν, όμως, οι γονείς ευαισθητοποιούνται και εργάζονται για τη βελτίωση της σχέσης και της επικοινωνίας τους με το παιδί, τότε η πρόγνωση είναι θεαματικά καλύτερη.
Καταρρίπτοντας το Στίγμα
Η ψυχική υγεία δεν είναι ταμπού. Όλοι έχουμε ψυχική υγεία όπως έχουμε και σωματική.
Το να ζητήσει κάποιος βοήθεια δεν είναι αδυναμία – είναι πράξη θάρρους και δύναμης.
Το να ζητήσει κάποιος βοήθεια δεν είναι αδυναμία – είναι πράξη θάρρους και δύναμης.
Ως κοινωνία οφείλουμε να στεκόμαστε δίπλα σε κάθε παιδί και έφηβο που το έχει ανάγκη.
Πώς Μπορούμε να Βοηθήσουμε
Ως Άτομα:
- Άκου χωρίς να κρίνεις
- Μίλα ανοιχτά για την ψυχική υγεία
- Ευαισθητοποιήσου – ενημερώσου
- Στήριξε δομές ψυχικής υγείας
Οι Γονείς μπορούν να:
- Δημιουργήσουν ένα σταθερό, υποστηρικτικό περιβάλλον
- Ενισχύσουν την ειλικρινή επικοινωνία
- Θέσουν όρια με αγάπη
- Ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού
- Αναγνωρίσουν ανησυχητικές συμπεριφορές
- Διαχειριστούν το δικό τους άγχος
Οι Εκπαιδευτικοί μπορούν να:
- Δημιουργήσουν θετικό κλίμα στην τάξη
- Αναγνωρίσουν σημάδια δυσφορίας
- Ενισχύσουν τις κοινωνικές δεξιότητες
- Συνεργαστούν με γονείς & ειδικούς
- Προσφέρουν συναισθηματική στήριξη στους μαθητές
Η Κοινωνία οφείλει να:
- Επενδύσει σε δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας
- Καταρρίψει το στίγμα
- Στηρίξει τις οικογένειες
- Προσφέρει χώρους δημιουργικής απασχόλησης
- Εκπαιδεύσει επαγγελματίες που εργάζονται με παιδιά
- Καλλιεργήσει ενσυναίσθηση και αποδοχή
Συμπέρασμα
Η ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων είναι πυλώνας ζωής και ανάπτυξης. Δεν μπορεί να περιμένει, ούτε να αγνοηθεί.
Η έγκαιρη παρέμβαση, η συνεργασία και η ενσυναίσθηση είναι τα πιο δυνατά εργαλεία μας για μια κοινωνία που αγκαλιάζει και δεν απορρίπτει.
Η έγκαιρη παρέμβαση, η συνεργασία και η ενσυναίσθηση είναι τα πιο δυνατά εργαλεία μας για μια κοινωνία που αγκαλιάζει και δεν απορρίπτει.
Ας φροντίσουμε όλοι μαζί να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για ένα μέλλον όπου κάθε παιδί και έφηβος μπορεί να ανθίσει με αξιοπρέπεια, ασφάλεια και ελπίδα.
Βιβλιογραφία
BhugraD., TillA.,& SartoriusN. (2013). What is mental health? International Journal of Social Psychiatry, 59 (1) 3–4. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0020764012463315
Galdarisi S.,Heinz A., Kastrup M., Beezhold J.,& Sartorius N. (2015). Toward a new definition of mental health. World Psychiatry, 14 (2), 231–233. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4471980
ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ ΜΕ ΣΟΒΑΡΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΚΑΙ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Π.Ε. ΛΑΣΙΘΙΟΥ
