Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) αποτελεί μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει κυρίως την κοινωνική επικοινωνία, τη χρήση του λόγου και τη συμπεριφορά. Τα πρώτα σημάδια συχνά εμφανίζονται από τη βρεφική και νηπιακή ηλικία και μπορεί να περιλαμβάνουν περιορισμένη βλεμματική επαφή, μειωμένη ανταπόκριση στο όνομα, δυσκολίες στην κοινή προσοχή και καθυστέρηση στην ανάπτυξη λόγου. Η έγκαιρη αναγνώριση και η πρώιμη λογοθεραπευτική παρέμβαση αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού.
Τι είναι η πρώιμη λογοθεραπευτική παρέμβαση
Η πρώιμη παρέμβαση αναφέρεται στην παροχή εξειδικευμένων θεραπευτικών υπηρεσιών κατά τα πρώτα χρόνια ζωής, συνήθως πριν από την ηλικία των 4 ετών. Στο πλαίσιο της λογοθεραπείας, στόχος δεν είναι μόνο η ανάπτυξη της ομιλίας, αλλά κυρίως η ενίσχυση της επικοινωνίας σε όλες τις μορφές της — λεκτικές και μη λεκτικές.
Για τις οικογένειες είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι ακόμη και ένα παιδί που δεν μιλά μπορεί να ωφεληθεί ουσιαστικά από τη λογοθεραπεία, καθώς καλλιεργούνται βασικές προϋποθέσεις επικοινωνίας, όπως η πρόθεση, η αλληλεπίδραση και η κατανόηση.
Η σημασία της Νευροπλαστικότητας
Κατά τα πρώτα έτη ζωής, ο ανθρώπινος εγκέφαλος χαρακτηρίζεται από αυξημένη νευροπλαστικότητα, δηλαδή από την ικανότητά του να αναδιοργανώνεται και να τροποποιείται ως απάντηση στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα και τη μάθηση. Η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι οι παρεμβάσεις που εφαρμόζονται σε αυτή την κρίσιμη αναπτυξιακή περίοδο έχουν σημαντικά μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα (Kolb & Gibb, 2011).
Σε παιδιά με ΔΑΦ, η πρώιμη, συστηματική και εξατομικευμένη παρέμβαση μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την ανάπτυξη της επικοινωνίας και να περιορίσει τη σοβαρότητα των μελλοντικών δυσκολιών (Dawson et al., 2010).
Ο ρόλος της Λογοθεραπείας στην πρώιμη ηλικία
Η λογοθεραπευτική παρέμβαση σε μικρές ηλικίες εστιάζει σε βασικούς αναπτυξιακούς τομείς όπως:
- η κοινή προσοχή
- η κοινωνική αλληλεπίδραση
- η μίμηση
- η κατανόηση λόγου
- η λειτουργική χρήση της επικοινωνίας
Σε αρκετές περιπτώσεις αξιοποιούνται και εναλλακτικά ή επαυξητικά συστήματα επικοινωνίας (AAC), τα οποία δεν εμποδίζουν, αλλά αντίθετα υποστηρίζουν την ανάπτυξη του προφορικού λόγου, όταν αυτό είναι εφικτό.
Η παρέμβαση βασίζεται στο παιχνίδι και στις καθημερινές δραστηριότητες, ώστε το παιδί να μαθαίνει να επικοινωνεί με τρόπο φυσικό και λειτουργικό.
Ο ρόλος της οικογένειας
Η ενεργή συμμετοχή της οικογένειας αποτελεί βασικό πυλώνα της πρώιμης παρέμβασης. Οι γονείς και οι φροντιστές, μέσα από την καθοδήγηση του λογοθεραπευτή, μπορούν να ενισχύσουν την επικοινωνία του παιδιού σε καθημερινές στιγμές, όπως το φαγητό, το παιχνίδι και τη ρουτίνα.
Σύμφωνα με διεθνείς και ελληνικές μελέτες, τα προγράμματα που περιλαμβάνουν εκπαίδευση και ενδυνάμωση των γονέων οδηγούν σε πιο σταθερά και μακροχρόνια αποτελέσματα (Zwaigenbaum et al., 2015).
Για τις οικογένειες, είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι η πρόοδος έρχεται σταδιακά και ότι η συνέπεια και η συνεργασία με την θεραπευτική ομάδα έχουν καθοριστική σημασία.
Γιατί ο χρόνος μετράει
Η καθυστέρηση στην έναρξη της λογοθεραπευτικής παρέμβασης μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη συνολική ανάπτυξη του παιδιού, οδηγώντας σε αυξημένες δυσκολίες κοινωνικής ένταξης και μάθησης. Αντίθετα, η έγκαιρη παρέμβαση δημιουργεί τις βάσεις για καλύτερη επικοινωνία, μεγαλύτερη αυτονομία και βελτιωμένη ποιότητα ζωής τόσο για το παιδί όσο και για την οικογένεια.
Ο χρόνος μετράει όχι ως πηγή άγχους, αλλά ως πολύτιμη ευκαιρία για ανάπτυξη και εξέλιξη.
Συμπερασματικά
Η πρώιμη λογοθεραπευτική παρέμβαση σε παιδιά με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος αποτελεί επιστημονικά τεκμηριωμένη πρακτική με ουσιαστικά οφέλη. Μέσα από τη συνεργασία ειδικών και οικογένειας, το παιδί αποκτά τα απαραίτητα εφόδια για να αναπτύξει την επικοινωνία του και να συμμετέχει ενεργά στο κοινωνικό του περιβάλλον.
Βιβλιογραφία
Διεθνής
[1] Dawson, G., Rogers, S., Munson, J., et al. (2010). Randomized, controlled trial of an intervention for toddlers with autism: The Early Start Denver Model. Pediatrics, 125(1), e17–e23.
[2] Kolb, B., & Gibb, R. (2011). Brain plasticity and behaviour in the developing brain. Journal of the Canadian Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 20(4), 265–276.
[3] Zwaigenbaum, L., Bauman, M. L., Choueiri, R., et al. (2015). Early intervention for children with autism spectrum disorder under 3 years of age. Pediatrics, 136(S1), S60–S81.
[4] American Speech-Language-Hearing Association (ASHA). (2020). Early intervention services.
Ελληνική
[5] Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Αυτιστικών Ατόμων (ΕΕΠΑΑ). (2019). Αυτισμός: Διάγνωση και Παρέμβαση στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία.
[6] Κοντοδήμου, Α. (2016). Αυτισμός και πρώιμη παρέμβαση. Αθήνα: Εκδόσεις Παρισιάνου.
[7] Τσιάντης, Ι., & Μανωλόπουλος, Σ. (2014). Αναπτυξιακές διαταραχές στην παιδική ηλικία. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.
[8] Υπουργείο Υγείας & ΚΕΣΥ. (2018). Κατευθυντήριες οδηγίες για την πρώιμη ανίχνευση και παρέμβαση στις αναπτυξιακές διαταραχές.
Με εκτίμηση,
Σουλτάτου Κωνσταντίνα
Λογοθεραπεύτρια
