Η παροχή φροντίδας σε ένα άτομο με ψύχωση μπορεί να απαιτεί αφιέρωση του προσωπικού χρόνου και ενέργειας του φροντιστή. Στα πλαίσια αυτά ανακινούνται ποικίλα συναισθήματα, τόσο θετικά όσο και αρνητικά. Κάποιες ημέρες, ως φροντιστής μπορεί να νιώθει πληρότητα και σύνδεση με το άτομο σε συνδυασμό με αισθήματα χαράς, ευγνωμοσύνης, σεβασμού και συμπόνιας, ενώ κάποιες άλλες ενοχές, ντροπή, φόβο, άγχος και απελπισία. Όλα αυτά τα συναισθήματα μπορεί να δυσκολεύουν έναν φροντιστή να τα διαχειριστεί, και ιδίως τα αρνητικά, οδηγώντας τον σε υπερκόπωση και εξουθένωση. Για αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό, ο φροντιστής να είναι σε θέση να τα αναγνωρίζει και να μπορεί να τα διαχειρίζεται.
Ενοχή: Πιθανότατα είναι ένα από τα πιο συχνά συναισθήματα, που μπορεί να βιώνει ένας φροντιστής. Υπάρχει μια πολύ σαφής εικόνα σε αυτόν για το πως θα έπρεπε να συμπεριφέρεται ή να ενεργεί, με αποτέλεσμα όταν δεν τα καταφέρνει να ενεργήσει ανάλογα να δημιουργούνται ενοχές. Οι ενοχές αυτές μπορεί να έχουν πολλές όψεις. Κάποια από αυτές μπορεί να είναι ότι:
- κάτι δεν κάνει αρκετά ή ότι θα έπρεπε να το κάνει καλύτερα,
- δεν αφιερώνει αρκετό χρόνο στο πρόσωπο, που φροντίζει,
- δεν φροντίζει τον εαυτό του,
- δεν έκανε κάτι, για να αποτρέψει την νόσο εξαρχής,
- επιθυμεί να εξαφανιστεί όλη αυτή η κατάσταση,
- για τα συναισθήματα, που βιώνει.
Ένας φροντιστής χρειάζεται να έχει στο μυαλό του ότι δεν μπορεί να είναι τέλειος ούτε να έχει τα πάντα υπό έλεγχο. Αρκεί να προσφέρει την καλύτερη δυνατή φροντίδα, που μπορεί, επιτρέποντας στον εαυτό του να μην είναι τέλειος. Αξίζει, κάθε φορά που βιώνεται το αίσθημα των ενοχών, ο φροντιστής να διερευνήσειτι μπορεί να το προκάλεσε. Κάποιο δικό του «πρέπει» και μια υπερεκτίμηση των ικανοτήτων του;
Ντροπή: Πρόκειται για ένα συναίσθημα, που αντικατροπτίζει το πως αισθάνεται ο φροντιστής για τον ίδιο του τον εαυτό και μπορεί να τροφοδοτείται από προκαταλήψεις ή έλλειψη γνώσεων για την διαταραχή. Συνέπεια αυτού είναι η δημιουργία ενός δισταγμού γύρω από την αναγκαιότητα και την χρησιμότητα της θεραπείας με αποτέλεσμα πιθανότητα την αποφυγή της.
Η καλύτερη αντιμετώπιση αυτού του συναισθήματος είναι η ενημέρωση και η εκπαίδευση του φροντιστή για την διαταραχή μέσα από ψυχοεκπαιδευτικές συναντήσεις με ειδικούς, ώστε να γνωρίζει το τι είναι η ψύχωση και πως ο ίδιος μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της.
Φόβος και άγχος: Το συναίσθημα του φόβου και του άγχους οφείλεται στο ότι ο φροντιστής χρειάζεται να αντιμετωπίσει κάτι το άγνωστο ή κάτι για το οποίο δεν έχει έλεγχο. Κάποιες εκδηλώσεις φόβου και άγχους μπορεί να είναι οι δυσκολίες στον ύπνο, οι ταχυπαλμίες και μια έντονη παρόρμηση για κλάμα.
Είναι σημαντικό ο φροντιστής να προγραμματίσει κάποια πλάνα κρίσεων, ώστε αν αυτές προκύψουν να είστε σε θέση να τις αντιμετωπίσει, χωρίς να σαστίσει και να πανικοβληθεί.
Απελπισία: Όλα τα παραπάνω συναισθήματα μπορεί να οδηγήσουν σε απελπισία και να επηρεάσουν αρνητικά τη συναισθηματική υγεία του φροντιστή.
Αρκετό βοηθητικό είναι, όταν ένας φροντιστής αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, αυτό να χωρίζεται σε βήματα με πιο διαχειρίσιμα καθήκοντα. Αποτέλεσμα αυτού είναι ο φροντιστής να μην νιώθει ότι χρειάζεται να αντιμετωπίσει κάτι δύσκολο και ακατόρθωτο.
Τα παραπάνω συναισθήματα είναι φυσιολογικό να υπάρχουν σε κάθε φροντιστή και δεν υπάρχουν «σωστά» ή «λάθος». Βαικός στόχος είναι η αναγνώριση, η αποδοχή και η διαχείριση τους με σκοπό την καλύτερη δυνατή φροντίδα τόσο του ατόμου με ψύχωση, όσο και του ίδιου του φροντιστή.
Μπαντούνα Γρηγορία-Ισμήνη
Ψυχολόγος Υγείας MSc, Συνθετική Ψυχθεραπεύτρια
Μονάδα Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση
