Ο αυτισμός αποτελεί μια νευροαναπτυξιακή διαφοροποίηση που επηρεάζει την κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση, την αισθητηριακή επεξεργασία και τα πρότυπα συμπεριφοράς. Η βιβλιογραφική ανασκόπηση έδειξε ότι οι γονείς αποτελούν κεντρικό παράγοντα στην ολιστική διαμόρφωση ενός παιδιού και μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλυτικοί υποστηρικτές όταν διαθέτουν σαφείς και εφαρμόσιμες στρατηγικές(Kuhaneck&Watling,2015).Ακολουθούν ορισμένες βοηθητικές στρατηγικές:
- ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ(χρήση μικρής διάρκειας με συγκεκριμένο περιεχόμενο)- Προτάσεις μικρής διάρκειας με συγκεκριμένο περιεχόμενο, αποφυγή μεταφορών και διφορούμενων εκφράσεων ή ειρωνείας(Kuhaneck&Watling,2015).
- ΟΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ(φωτογραφίες, σύμβολα). Η οπτική επικοινωνία μειώνει την απογοήτευση, αυξάνει την λειτουργική επικοινωνία και ενισχύει την ικανότητα επιλογής
- ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕΣΩ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ(MODELING).
Η μοντελοποίηση βοηθά το παιδί να δει την επιθυμητή μορφή επικοινωνίας στην πράξη, για π.χ πως να ζητήσει βοήθεια ή να κάνει ένα σχόλιο.
- ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΟΥΤΙΝΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ: ΑΡΧΕΣ ΑΒΑ & ΘΕΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ
Οι παρεμβάσεις που έχουν ως βάση το AppliedBehaviourAnalysis (ABA) και το PositiveBehaviourSupport(PBS) εστιάζουν στον εντοπισμό λειτουργίας της συμπεριφοράς και στην ενίσχυση εναλλακτικών( Kuhaneck&Watling,2015).
- ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΟΤΗΤΑ(μέσω της σταθερής ρουτίνας μειώνεται το άγχος, ενισχύεται η προσαρμογή και βοηθά το παιδί να οργανώσει τις προσδοκίες του). Ένα πρακτικό εργαλείο αποτελείτο οπτικό πρόγραμμα ημέρας με κάρτες τύπου ‘τώρα-μετά’.
- ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΕΣ(προειδοποίηση 5-10 λεπτών, χρήση οπτικών χρονομέτρων καθώς έρευνες παρουσιάζουν την μείωση εκρήξεων συμπεριφοράς μέσω της προειδοποίησης για μια ενέργεια)
- ΘΕΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ( όπως λεκτικός έπαινος, αυτοκόλλητα και επιλογή δραστηριότητας, ένα παράδειγμα είναι μπράβο που περίμενες την σειρά σου!)
- ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ
- ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ(αποτελούν τεκμηριωμένη πρακτική που βοηθά το παιδί να μάθει πως να ενεργεί σε διαφορετικά πλαίσια)(Espositoetal.,2023)
- ΡΟΛΟΙ ΚΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΚΑΘΟΔΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ(μικρά roleplay)
- ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ( στόχοι όπως ντύσιμο, τακτοποίηση ρούχων- καλλιεργούν αυτονομία και λειτουργική ανεξαρτησία)(Espositoetal.,2023).
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΓΟΝΕΩΝ: ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ & ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
Η βιβλιογραφία καταγράφει πως η ψυχολογική επιβάρυνση των γονέων είναι σημαντική(Spainetal.,2017). Η ενδυνάμωση και πρόσβαση σε υποστήριξη αποτελούν κρίσιμο παράγοντα.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΟΝΕΩΝ(parent training)
Προγράμματα βασισμένα σε ABA, PRT, TEACCH προσφέρουν δεξιότητες για προώθηση επικοινωνίας, διαχείριση συμπεριφοράς, ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων.
ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
Ομάδες γονέων προσφέρουν πρακτική γνώση, συναισθηματική στήριξη και μείωση απομόνωσης (Spainetal.,2017).
ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΓΟΝΕΑ
Διαλλείματα, αυτοσυμπόνια, ρεαλιστικοί στόχοι και αποδοχή διαφορετικότητας. Η ενδυνάμωση του γονέα ενισχύει την ποιότητα ζωής όλης της οικογένειας(Spainetal.,2017).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Η υποστήριξη ενός παιδιού στο φάσμα του αυτισμού απαιτεί συνδυασμό επιστημονικά τεκμηριωμένων προσεγγίσεων και πρακτικών εργαλείων καθημερινότητας(Velande&Cardenas, 2022). Στρατηγικές που αξιοποιούνται με συνέπεια- όπως η οπτικήεπικοινωνία, η θετικήενίσχυση, η σταθερή ρουτίνα, οι αισθητηριακές προσαρμογές και η συνεργασία με επαγγελματίες μπορούν να ενισχύσουν την αυτονομία του παιδιού και να συνεισφέρουν στην συνολική οικογενειακή λειτουργία(Velarde&Cardenas,2022).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΙΣΤΑ
Velarde M, Cárdenas A.(2022). Trastornos del espectro autista y trastornos por déficit de atención con hiperactividad: desafíos en el diagnóstico y tratamiento [autism spectrum disorder and attention-deficit/hyperactivity disorder: challenge in diagnosis and treatment]. Medicina,30,82(3),67-70. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36054861/
Spain D, Sin J, Paliokosta E, Furuta M, Prunty JE, Chalder T, Murphy DG, Happé FG(2017). Family therapy for autism spectrum disorders. Cochrane Database Syst Rev,16;5(5).https://doi.org/10.1002/14651858.cd011894.pub2
Kuhaneck HM, Watling R.(2015). Occupational Therapy: Meeting the Needs of Families of People with Autism Spectrum Disorder. Am J Occup Ther,69(5),1-5:https://doi.org/10.5014/ajot.2015.019562
Esposito M, Mirizzi P, Fadda R, Pirollo C, Ricciardi O, Mazza M, Valenti M. Food(2023). Selectivity in Children with Autism: Guidelines for Assessment and Clinical Interventions. Int J Environ Res Public Health,14;20(6),5092. https://doi.org/10.3390/ijerph20065092
Αντωνία Σπυροπούλου
Ψυχολόγος
ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ Αχαΐας για παιδιά & εφήβους με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος
