Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή καθώς επηρεάζει πολλούς τομείς της ανάπτυξης ενός παιδιού. Εμφανίζεται περίπου κατά τα πρώτα χρόνια ζωής ενός παιδιού και το βασικό χαρακτηριστικό του είναι η μη φυσιολογική λειτουργικότητα και ανάπτυξη.
Διαγνωστικά κριτήρια
- Αδυναμία ανάπτυξης σχέσεων
- Έλλειψη συναισθηματικής αμοιβαιότητας
- Καθυστέρηση ή έλλειψη ανάπτυξης της ομιλίας
- Συνεχείς επαναλήψεις κατά τη χρήση γλώσσας και οι συνεχείς κινήσεις του σώματος
Θεραπευτικές προσεγγίσεις
- Συμπεριφορικές προσεγγίσεις
- Αισθητηριακές και κινητικές προσεγγίσεις
- Προσέγγιση ενίσχυσης παιχνιδιού
- Ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις
Παιχνίδι
Το παιχνίδι αποτελεί τη σημαντικότερη δραστηριότητα των παιδιών και είναι ζωτικής σημασίας για την νηπιακή , την προσχολική και την παιδική ηλικία καθώς και για την μετέπειτα εκπαίδευση. Τα παιδιά σε όλα τα στάδια ανάπτυξης τους , μαθαίνουν να χρησιμοποιούν διάφορα παιχνίδια μέσα από τα οποία αναπτύσσουν σωματικές και κοινωνικές δεξιότητες και αναπτύσσουν σχέσεις επικοινωνίας με το περιβάλλον τους. Ήδη από τη βρεφική ηλικία το παιχνίδι παίζει καθοριστικό ρόλο γιατί μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά αποκτούν τον έλεγχο του σώματος του.
Σημασία παιχνιδιού
Το παιχνίδι αποτελεί το σημαντικότερο μέσο επικοινωνίας και έκφρασης αλλά και σημαντικό εργαλείο για τη σωματική ,συναισθηματική, κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών καθώς αναπτύσσεται η φαντασία , η μνήμη και συγκεντρώνεται η προσοχή τους. Άλλα οφέλη που παίρνουν τα παιδιά από την ενασχόληση με τα παιχνίδια είναι η γλωσσική ανάπτυξη τους καθώς μέσα από αυτά ενθαρρύνονται στο να φτιάχνουν ιστορίες , να διαχειρίζονται τη γλώσσα τους , να μοιράζονται τις ιδέες και να εκφράζουν τα συναισθήματα τους. Αξίζει να αναφερθεί ότι το παιχνίδι λειτουργεί ως μέσο για την ανάπτυξη του κοινωνικού συναισθήματος το οποίο είναι απαραίτητο για την συμβίωση του παιδιού μέσα στην κοινωνία γιατί η εκδήλωση των συναισθημάτων του αποτελεί χρήσιμο εργαλείο που μπορούν να λάβουν υπόψιν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί του ώστε να μπορέσουν να συμβάλλουν με όσο το δυνατόν καλύτερο τρόπο στη διαχείριση τους.
Χαρακτηριστικά παιχνιδιού
Το παιχνίδι έχει ως στόχο να αποφορτίζει το παιδί,να προετοιμάζει μια αυτόνομη προσωπικότητα και να θέτει σε κίνηση τις σωματικές και πνευματικές λειτουργίες του παιδιού ,βοηθώντας την ανάπτυξη του. Το παιχνίδι θα πρέπει να είναι εκούσιο και αυθόρμητο και όλοι οι παίχτες να έχουν ενεργό ρόλο. Συνεπώς το παιχνίδι πρέπει να προσφέρει ευχαρίστηση και διασκέδαση να μην εξυπηρετεί άλλους σκοπούς , να μπορεί ο παίχτης να διατηρεί τον έλεγχο του και να νιώθει ασφάλεια το παιδί.
Κατηγορίες παιχνιδιού
Το παιχνίδι ανάλογα με την λειτουργικότητα του χωρίζεται σε κατηγορίες
- Αισθησιοκινητικό ,είναι το παιχνίδι στο οποίο το παιδί εξερευνάει το χώρο γύρω μέσω του αγγίγματος , του χτυπήματος και του πιπιλίσματος
- Συνεργατικό,είναι το παιχνίδι που παίζουν πολλά παιδιά μαζί , το οποίο έχει συγκεκριμένους ρόλους και κοινούς στόχους.
- Προσποίησης,είναι το παιχνίδι στο οποίο το παιδί παίζει διάφορους ρόλους και κάνει χρήση συμβόλων .
- Κατασκευαστικό , στο οποίο το παιδί πρέπει να φτιάξει μια κατασκευή με τη χρήση διαφόρων υλικών.
- Συμβολικό ,μέσω του οποίου γίνεται χρήση συμβόλων με σκοπό την αναπαράσταση κάποιων πράξεων . Μέσω του συμβολικού παιχνιδιού ενεργοποιούνται τρείς βασικές λειτουργείες , η μνήμη , η παράσταση και η φαντασία.
- Δομικό , περιλαμβάνει το χειρισμό διαφόρων αντικειμένων με σκοπό την κατασκευή.
- Παιχνίδι με κανόνες ,στο οποίο το παιδί έχει αναπτύξει τη λογική σκέψη καθώς και τα παιχνίδια που ακολουθούν κανόνες , ώστε με αυτό τον τρόπο να αρχίζει να μαθαίνει την έννοια της δικαιοσύνης.
- Μίμησης, κατά το οποίο το παιδί μιμείται τις συμπεριφορές , από οτιδήποτε τα περιβάλλει και κυρίως τις συμπεριφορές των ενηλίκων.
Αυτισμός και παιχνίδι
Τα παιδιά με αυτιστικές διαταραχές ,έχει παρατηρηθεί πως παίζουν με διαφορετικούς τρόπους από τα τυπικά παιδιά . Συνήθως, παίζουν μόνα τους με το παιχνίδι τους ,το οποίο μπορεί να είναι επαναλαμβανόμενο και παραμένουν ¨κολλημένα¨ με κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο , χωρίς να έχουν καμία περιέργεια να εξερευνήσουν τα ενδιαφέροντα τους, όπως άλλα παιδιά στην ηλικία τους. Τις πιο πολλές φορές απουσιάζει το συμβολικό παιχνίδι και αυτό συμβαίνει γιατί τα παιδιά με αυτισμό δεν είναι ικανά να συμμετέχουν σε παιχνίδια ρόλων. Το παιχνίδι μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως θεραπευτικό μέσο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το Θεραπευτή, με σκοπό την βελτίωση των δεξιοτήτων του παιδιού με αυτισμό και ιδιαιτέρως τις γνωστικές, ψυχοκοινωνικές και κινητικές δεξιότητες.
Παιγνιοθεραπεία
Η παιγνιοθεραπεία ή αλλιώς θεραπεία μέσω του παιχνιδιού,αποτελεί μια ψυχοθεραπευτική μέθοδο , η οποία απευθύνεται σε παιδιά και χρησιμοποιεί το παιχνίδι με συμβολικό τρόπο , γιατί είναι ο μόνος τρόπος επικοινωνίας του παιδιού με το κοινωνικό σύνολο. Μέσα από αυτή τη διαδικασία το παιδί μαθαίνει να εξερευνά με τους δικούς του τρόπους , τα ζητήματα που επηρεάζουν τη ζωή τους. Εφαρμόζεται σε παιδιά από τριών έως δώδεκα ετών.
Τα βασικά συστατικά της παιγνιοθεραπείας είναι
- Το περιβάλλον
- Ο ρόλος του θεραπευτή
- Η σχέση που αναπτύσσει το παιδί με το θεραπευτή
Οφέλη Παιγνιοθεραπείας στα παιδιά με αυτισμό
- Γίνονται υπεύθυνα και αναπτύσσουν επιθυμητές συμπεριφορές
- Μαθαίνουν να κατανοούν και να εκφράζουν τα συναισθήματα τους
- Αποκτούν σεβασμό προς τον εαυτό τους και στο περιβάλλον τους
- Βρίσκουν εύκολα λύσεις στα προβλήματα τους
- Διδάσκονται και μαθαίνουν νέες δεξιότητες
- Βελτιώνουν την αυτοεκτίμηση τους
- Μαθαίνουν να διαχειρίζονται τα νεύρα και τις εκρήξεις θυμού τους
- Καλλιεργούν την εν συναίσθηση και μαθαίνουν να σέβονται τις ανάγκες των υπολοίπων
Ο ρόλος του νοσηλευτή
Ο νοσηλευτής πρέπει να παρέχει προστασία και να προωθεί την υγεία , την ασφάλεια και τα δικαιώματα των παιδιών. Θα πρέπει να μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες τους και να παρέχει εξατομικευμένες θεραπείες φροντίδας. Οι στόχοι που πρέπει να επιτύχει ο νοσηλευτής , κατά την προσέγγιση των παιδιών με αυτισμό είναι οι ακόλουθοι
- Να μπορεί το παιδί να ελέγχει τις αντιδράσεις του και το θυμό του
- Να αυτοεξυπηρετείται, ο συγκεκριμένος στόχος εξαρτάται και από το γεγονός , αν το παιδί μπορεί να εκφράσει τις ανάγκες και τα συναισθήματα του
- Να μπορεί να ελέγχει σε ικανοποιητικό βαθμό τις στερεότυπες κινήσεις του
- Να συμμετέχει ενεργά σε ομαδικές δραστηριότητες με άλλα παιδιά
- Να ακολουθεί το καθημερινό του πρόγραμμα , το οποίο είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες του
Καθοριστικό παράγοντα στην παροχή της μέγιστης ποιότητας της νοσηλευτικής φροντίδας είναι η δημιουργία της θεραπευτικής σχέσης. Ο νοσηλευτής οφείλει να αναπτύξει σχέση εμπιστοσύνης και να περνά ικανοποιητικό χρόνο με το αυτιστικό παιδί. Οφείλει λοιπόν να αναπτύξει ένα ευχάριστο και οικείο κλίμα με στόχο το παιδί να προσαρμοστεί στο ρυθμό της ανάπτυξης του.
Νοσηλευτική παρέμβαση
Η σχέση που αναπτύσσει το παιδί με το νοσηλευτή αποτελεί σημαντικό συστατικό ώστε να καταφέρει το παιδί τον τρόπο που αλληλοεπιδρά με το κοινωνικό σύνολο. Επιπρόσθετα η θεραπεία μέσω του παιχνιδιού μπορεί να παρέχει στο παιδί με ΔΑΦ , ανακούφιση , υποστήριξη και βοήθεια στο να αντιμετωπίζουν τις δύσκολες καταστάσεις που μπορεί να έρθει αντιμέτωπο στο μέλλον. Ο νοσηλευτής λοιπόν δίνει τα κατάλληλα ερεθίσματα για την ένταξη του παιδιού στο παιχνίδι, λαμβάνοντας υπόψιν τις ανάγκες και τις ικανότητες του κάθε παιδιού . Αξιολογεί με ποιο τρόπο χρησιμοποιεί το παιδί τα αντικείμενα και ποια είναι η διάθεση του για παιχνίδι. Κατά την εφαρμογή της θεραπείας ,θα πρέπει να εστιάζει σε ολόκληρο το φάσμα των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το παιδί και να αξιοποιεί , οτιδήποτε μπορεί να του φανεί χρήσιμο, όπως π.χ κάποια ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του παιδιού με στόχο να το προσεγγίσει ώστε να αντιμετωπίσει τα σωματικά του προβλήματα.
Ο νοσηλευτής με την ένταξη των ενδιαφερόντων που αρέσουν στο παιδί , το κάνει να αισθάνεται άνετα και με αυτόν τον τρόπο και μέσω του παιχνιδιού μπορούν να επιτευχθούν ακόμη καλύτερα αποτελέσματα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γολέμη, Α., (2001). Το παιχνίδι: σύγχρονες ερμηνευτικές και διδακτικές προσεγγίσεις. Αθήνα: Γ. Δαρδάνος.
Καλύβα, Ε., (2005). Αυτισμός : Εκπαιδευτικές & θεραπευτικές προσεγγίσεις. Αθήνα : Παπαζήσης.
Μεγαλούδη, Φ.,. Θεραπεία μέσω παιχνιδιού. Αθήνα: Σαββάλας
Παπαδαντωνάκη, Α. (2012), Το έργο της νοσηλευτικής.
Μπέτση Παναγιώτα
Νοσηλεύτρια
