Το παιχνίδι αποτελεί την πιο φυσική και ουσιαστική μορφή μάθησης για κάθε παιδί. Μέσα από αυτό, το παιδί ανακαλύπτει τον κόσμο, εκφράζεται, αναπτύσσει δεξιότητες και μαθαίνει να συνυπάρχει με τους άλλους. Για τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, το παιχνίδι αποκτά ακόμη βαθύτερη σημασία. Δεν είναι απλώς μέσο ψυχαγωγίας, αλλά βασικό εργαλείο επικοινωνίας, ανάπτυξης και κοινωνικής ένταξης. Στα Κέντρα Ημέρας για παιδιά με αυτισμό, αποτελεί τον πυρήνα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Όλοι οι θεραπευτές αξιοποιούν τη δύναμη του παιχνιδιού για να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον αποδοχής, ασφάλειας και χαράς, όπου κάθε παιδί έχει την ευκαιρία να αναπτύξει τις δυνατότητές του, με τον δικό του ρυθμό.
Το παιχνίδι ως «γλώσσα» επικοινωνίας
Πολλά παιδιά με αυτισμό αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επικοινωνία και στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Εκεί όπου οι λέξεις δεν φτάνουν, το παιχνίδι γίνεται μια νέα «γλώσσα», ένας τρόπος να εκφραστούν, να συνδεθούν και να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους. Μέσα από τη συμμετοχή σε απλές δραστηριότητες, όπως η ανταλλαγή ενός αντικειμένου, το χτίσιμο με τουβλάκια ή η εναλλαγή ρόλων σε ένα συμβολικό παιχνίδι, τα παιδιά μαθαίνουν να περιμένουν τη σειρά τους, να μοιράζονται, να παρατηρούν και να μιμούνται. Αυτές οι φαινομενικά απλές δεξιότητες είναι θεμελιώδεις για την κοινωνική τους ανάπτυξη.
Εκπαιδευτικές πρακτικές μέσα από το παιχνίδι
Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες σχεδιάζονται με βάση τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητες κάθε παιδιού. Το παιχνίδι μπορεί να πάρει πολλές μορφές:
- Αισθητηριακό παιχνίδι: Περιλαμβάνει δραστηριότητες με διαφορετικές υφές, ήχους, μυρωδιές και χρώματα. Μέσα από τη χρήση υλικών όπως νερό, άμμος, πλαστελίνη ή φως, τα παιδιά ενεργοποιούν τις αισθήσεις τους και ανακαλύπτουν νέες εμπειρίες με ασφάλεια.
- Δομημένο παιχνίδι: Ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες και βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες συγκέντρωσης, μνήμης και αυτοελέγχου. Για παράδειγμα, παιχνίδια αντιστοίχισης εικόνων, παζλ ή ακολουθιών συμβάλλουν στη γνωστική ανάπτυξη.
- Συμβολικό παιχνίδι: Τα παιδιά υποδύονται ρόλους, όπως γιατρός, δάσκαλος, μαμά, μπαμπάς, και αναπαριστούν καταστάσεις της καθημερινής ζωής. Μέσα από τη φαντασία και την αναπαράσταση, καλλιεργούν τη συναισθηματική κατανόηση και την κοινωνική επίγνωση.
- Ομαδικό παιχνίδι: Ενθαρρύνει τη συνεργασία, την επικοινωνία και τη συμμετοχή σε κοινές δραστηριότητες. Τα παιδιά μαθαίνουν να συνυπάρχουν, να αποδέχονται τους άλλους και να λειτουργούν ως μέλη μιας ομάδας.
- Μουσικοκινητικό παιχνίδι: Η μουσική, ο ρυθμός και η κίνηση συνδυάζονται για να προσφέρουν χαρά, εκτόνωση και αίσθηση ελευθερίας. Τα παιδιά μαθαίνουν να ρυθμίζουν το σώμα τους, να εκφράζονται και να απολαμβάνουν τη στιγμή.
Ο ρόλος του θεραπευτή
Ο θεραπευτής στο Κέντρο Ημέρας παρατηρεί, ενθαρρύνει και προσαρμόζει τη δραστηριότητα ανάλογα με τις αντιδράσεις και τα συναισθήματα του παιδιού. Κάθε μικρή πρόοδος, κάθε βλέμμα, κάθε χαμόγελο, αποτελεί σημαντικό βήμα και αναγνωρίζεται με θετική ενίσχυση. Η σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στον θεραπευτή και το παιδί είναι καθοριστική. Μέσα από αυτή τη σχέση, το παιδί νιώθει αποδοχή, ασφάλεια και διάθεση για συμμετοχή. Ο στόχος δεν είναι η «τέλεια απόδοση», αλλά η σταδιακή ανάπτυξη της αυτονομίας, της επικοινωνίας και της αυτοπεποίθησης.
Ένα παιχνίδι κάθε φορά, μια νίκη κάθε μέρα
Επομένως, το παιχνίδι δεν αποτελεί απλώς μια μορφή απασχόλησης. Είναι ένας ουσιαστικός τρόπος μάθησης, επικοινωνίας και αποδοχής. Μέσα από το παιχνίδι, τα παιδιά με αυτισμό ανακαλύπτουν και χτίζουν τον δικό τους δρόμο προς την αυτονομία και την κοινωνική ένταξη. Κάθε φορά που ένα παιδί καταφέρνει να παίξει με έναν συμμαθητή του ή να ζητήσει βοήθεια με λόγια ή κινήσεις, πρόκειται για μια μικρή, αλλά βαθιά σημαντική νίκη.
Βιβλιογραφία
Boutot, E. A. (2017). Autism Spectrum Disorders: Foundations, Characteristics, and Effective Strategies. Pearson.
Kasari, C., Chang, Y. C., & Patterson, S. (2013). Pretend play and social engagement in children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(10), 241–257.
Καραγιάννη, Σ. (2016). Το παιχνίδι ως εργαλείο μάθησης και κοινωνικής ένταξης. Εκδόσεις Γρηγόρη.
Ιωάννα Μαστορέλη
Ψυχολόγος
