Μετά από ένα ψυχωσικό επεισόδιο, δραστηριότητες της καθημερινής ζωής που άλλοτε ήταν αυτονόητες — όπως η φροντίδα του εαυτού, η διαχείριση του χρόνου ή η επαφή με άλλους ανθρώπους — μπορεί να γίνουν σημαντικά δύσκολες. Αυτό συχνά ερμηνεύεται ως τεμπελιά, ιδιαίτερα από τις οικογένειες και τους φροντιστές των ατόμων. Χρειάζεται να ειπωθεί, ότι πρόκειται για ένα γνωστό σύμπτωμα, που περιγράφεται ως απάθεια ή απουσία βούλησης (avolition): μια εσωτερική κατάσταση που δυσκολεύει την έναρξη και ολοκλήρωση ακόμη και των πιο βασικών πράξεων (Schormannetal., 2023).
Αυτή η ερμηνεία αποδίδει ένα χαρακτηριστικό στον άνθρωπο, το οποίο εντείνει το αίσθημα μοναξιάς και αβοηθητότητας.
Η εργοθεραπεία έρχεται να απαντήσει σε αυτή τη δυσκολία όχι πιέζοντας, αλλά συνοδεύοντας. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι βοηθάει το άτομο να ανακτήσει ρυθμό και δομή μέσα από δραστηριότητες που έχουν για τον ίδιο νόημα. Δεν εστιάζει αποκλειστικά στη λειτουργικότητα, αλλά και στο πώς κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται τη ζωή του και τι θεωρεί σημαντικό σε αυτήν.
Μέσα από τη δημιουργία μιας θεραπευτικής συμμαχίας και με άξονα τις αρχές της αποκατάστασης, σχεδιάζονται σταδιακά μικροί στόχοι που συνδέονται με την καθημερινή ζωή. Η εργοθεραπεία προσφέρει ένα ασφαλές πλαίσιο, όπου ο άνθρωπος μπορεί να εξερευνήσει εκ νέου ικανότητες, ενδιαφέροντα και επιθυμίες, χωρίς τον φόβο της αποτυχίας. Η διαδικασία αυτή ενισχύει την αυτοπεποίθηση και βοηθά στη σταδιακή ανάκτηση της αίσθησης ελέγχου και προσωπικού νοήματος.
Επιστημονικά δεδομένα επιβεβαιώνουν τη σημασία των παρεμβάσεων εργοθεραπείας σε προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης στην ψύχωση, με τεκμηριωμένα αποτελέσματα στην ενίσχυση της λειτουργικότητας, της αυτονομίας και της ποιότητας ζωής (Favaetal., 2020· Birdetal., 2022).
Η αποκατάσταση δεν είναι μία γραμμική διαδικασία. Είναι μια συνεχής πορεία, με τα πάνω της και τα κάτω της. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η εργοθεραπεία δεν «διορθώνει» τον άνθρωπο, αλλά στέκεται δίπλα του, συνοδοιπορεί, και τον υποστηρίζει να βρει νέες ισορροπίες. Η επανασύνδεση με τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής είναι μια πράξη αντίστασης στην αδράνεια και ταυτόχρονα ένα βήμα προς την αυτονομία.
Η διαδικασία αυτή δεν αφορά μόνο στην “επαναφορά” σε μια προηγούμενη κατάσταση. Πολλές φορές, η ψύχωση αποτελεί μια ριζική τομή στη ζωή ενός ανθρώπου — μια εμπειρία που αλλάζει τον τρόπο που σχετίζεται με τον εαυτό του, τους άλλους και τον κόσμο. Η εργοθεραπεία αναγνωρίζει αυτή την αλλαγή και δεν στοχεύει απλώς στην επαναφορά παλαιότερων ρόλων, αλλά και στη δημιουργία νέων τρόπων, οι οποίοι να ανταποκρίνονται στις τρέχουσες ανάγκες, ικανότητες και επιθυμίες του κάθε ατόμου.
Μέσα σε ένα πλαίσιο αποδοχής και χωρίς κριτική, ο θεραπευτικός χώρος μπορεί να γίνει ένα πεδίο πειραματισμού. Εκεί όπου δοκιμάζονται καινούριες συνήθειες, αναγνωρίζονται δυσκολίες, αναδεικνύονται επιθυμίες και διαμορφώνονται νέοι τρόποι να είναι κανείς “εν δράσει”. Το άτομο ενθαρρύνεται να γίνει ξανά φορέας των επιλογών του, με ρυθμό και τρόπο που του ταιριάζει.
Η εργοθεραπεία, με την ευρύτερη έννοια του όρου, είναι μια πρακτική που ενώνει την ψυχική υγεία με το σώμα, τη δράση και το νόημα. Είναι μια διαδικασία ουσιαστικής αποκατάστασης, όχι μόνο λειτουργικής αλλά και υπαρξιακής, καθώς βοηθά το άτομο να ξαναβρεί τον εαυτό του μέσα από τις πράξεις του.
