Η Γνωσιακή-Συµπεριφορική θεραπεία για την ψύχωση (CBTp) αποτελεί εδώ και αρκετές δεκαετίες µία από τις πιο µελετηµένες ψυχοθεραπευτικές παρεµβάσεις για άτοµα µε ψυχωσικές εκδηλώσεις. Παρά την αρχική της εστίαση στην ύφεση των συµπτωµάτων, η εξέλιξη της µεθόδου ανέδειξε την ανάγκη για µια πιο ολοκληρωµένη και ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η Recovery-Oriented Cognitive Therapy (CT-R), η οποία συνδυάζει τις βασικές αρχές της Γνωσιακής θεραπείας µε τις αξίες του κινήµατος τηςΑνάρρωσης (Recovery Movement).
Το Κίνηµα της Ανάρρωσης ως αρχή
Το Recovery Movement ανέδειξε την ιδέα ότι τα άτοµα µε ψυχικές διαταραχές δεν είναι παθητικοί δέκτες θεραπευτικών παρεµβάσεων, αλλά ενεργοί συµµέτοχοι στη διαδικασία της ανάρρωσης και της κοινωνικής επανένταξης. Η κεντρική του θέση είναι ότι πολλοί άνθρωποι µπορούν να ανακτήσουν το επίπεδο λειτουργικότητας τους και ποιότητας ζωής, ακόµα και αν συνεχίζουν να έχουν ορισµένα συµπτώµατα.
Η ανάπτυξη του κινήµατος συνδέθηκε τόσο µε επιστηµονικά δεδοµένα, που έδειξαν ότι η ανάρρωση από σοβαρές ψυχικές ασθένειες είναι εφικτή, όσο και µε την αυξανόµενη συµβολή ατόµων µε προσωπική εµπειρία γύρω από ψυχικές διαταραχές και ιδίως της ψύχωσης στη διαµόρφωση πολιτικών και πρακτικών. Η έµφαση µετατοπίστηκε από την αποκλειστική στόχευση στη µείωση των συµπτωµάτων προς την προώθηση της αυτοδιάθεσης, της ενδυνάµωσης και της κοινωνικής ένταξης.
Παράλληλα, άρχισε να αναγνωρίζεται ότι η επιτυχία µιας θεραπείας δεν πρέπει να αξιολογείται µόνο µε βάση κλινικούς δείκτες, αλλά και µε όρους καθηµερινής λειτουργικότητας, σωµατικής υγείας και προσωπικής ικανοποίησης. Αυτό αποτέλεσε το υπόβαθρο για την ανάπτυξη προσεγγίσεων όπως η CT-R, οι οποίες συνδέουν την ψυχοθεραπευτική διαδικασία µε την ευρύτερη φιλοσοφία της ανάρρωσης.
Βασικές αρχές της CT-R
ΗCT-R δίνει προτεραιότητα στην:
- Ενδυνάµωση και επιλογή; Το άτοµο συµµετέχει ενεργά στη λήψη αποφάσεων σχετικά µε τη θεραπεία του, αναγνωρίζοντας την ικανότητα του να καθορίζει τη ζωή του.
- Ενεργοποίηση προσωπικών δυνατοτήτων: Η θεραπεία επιδιώκει να αναδείξει θετικές πτυχές της ταυτότητας, τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντα του ατόµου.
- Αποκατάσταση λειτουργικότητας: Στόχος δεν είναι µόνο η µείωση των συµπτωµάτων, αλλά η βελτίωση της καθηµερινής ζωής, των κοινωνικών σχέσεων και της σωµατικής υγείας.
- Συµπερίληψη και κοινωνική σύνδεση: Η θεραπεία ενισχύει την αίσθηση του ανήκειν και προάγει την ένταξη στο κοινωνικό σύνολο.
Κλινικές και ερευνητικές προοπτικές
Παρά το γεγονός ότι η CT-R αποτελεί σχετικά πρόσφατη εξέλιξη, οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι µπορείναπροσφέρεισηµαντικάοφέλη,ιδιαίτερασεάτοµαµεσοβαρήαρνητικήσυµπτωµατολογία, όπου οι κλασικές παρεµβάσεις έχουν συχνά περιορισµένη αποτελεσµατικότητα. Επιπλέον, η σύνδεσή της µε το Recovery Movement ενισχύει την κοινωνική αποδοχή της θεραπείας, καθώς εναρµονίζεται µε ένα ευρύτερο πλαίσιο αξιών, που προάγει την ισότητα, την αξιοπρέπεια και την ανθρώπινη αυτοδιάθεση.
Η CT-R αντιπροσωπεύει µια καινοτόµα κατεύθυνση στη θεραπεία της ψύχωσης, καθώς ενσωµατώνει τις αρχές της Γνωσιακής θεραπείας σε ένα πλαίσιο ανάρρωσης, που αναγνωρίζει το άτοµο ως ενεργό συντελεστή της θεραπευτικής διαδικασίας. Η έµφαση στην ενδυνάµωση, στη λειτουργικότητα και στη σύνδεση µε το κοινωνικό περιβάλλον καθιστά την CT-R µια πολλά υποσχόµενη παρέµβαση,η οποία ανταποκρίνεται τόσο στις κλινικές ανάγκες όσο και στις αξίες του σύγχρονου ψυχιατρικού πεδίου.
Beck, A. T., Grant, P. M., Inverso, E., Brinen, A. P., & Perivoliotis, D. (2020). Recovery-Oriented Cognitive Therapy for Serious Mental Health Conditions. Guilford Press.
