Η Προσέγγιση του Γνωσιακού Προσανατολισμού στην καθημερινή εκτέλεση Έργου CO-OP (CognitiveOrientationtodailyOccupationalPerformance) είναι μία σύγχρονη, πελατοκεντρική προσέγγιση, που επιτρέπειστα άτομα να αποκτήσουν δεξιότητες, συνυφασμένες με την καθημερινότητά τους και το εσωτερικό τους κίνητρο. Παρόλο που αναπτύχθηκε αρχικά για παιδιά με κινητικές δυσκολίες, τα τελευταία χρόνια η χρήση της επεκτάθηκε και σε ενήλικες που αντιμετωπίζουν συναισθηματικής φύσεως προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της ψύχωσης. Η προσέγγιση αυτή, εστιάζει στην ανάπτυξη στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων, με σκοπό την ενίσχυση της αυτονομίας και τη συμμετοχή σε καθημερινές δραστηριότητες, λαμβάνοντας υπόψη τις ατομικές προτιμήσεις και ανάγκες του ίδιου του λήπτη της υπηρεσίας.
- Τι είναι η προσέγγιση CO-OP
Η προσέγγιση CO-OP βασίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες: τη γνωστική προσέγγιση, την αυτο-αντίληψη και τη λειτουργική δραστηριότητα. Στόχος της είναι να διευκολύνει την εκμάθηση δεξιοτήτων μέσω στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων, επιτρέποντας στα άτομα να βελτιώσουν τη λειτουργικότητά τους, χωρίς να εξαρτώνται από εξωτερική υποστήριξη (Polatajko&Mandich, 2004).
Σημαντικό, σε αυτό το σημείο, κρίνεται να σημειωθεί, ότι με τον όρο«λειτουργικότητα», αναφερόμαστε σε δραστηριότητες και έργα που ένας άνθρωπος καλείται να εκτελέσει και να συμμετέχει, ανάλογα με την ηλικία του, καθώς, επίσης, και στο πώς εκτελεί και συμμετέχει σε αυτά.
Οι συμμετέχοντες καθοδηγούνται στην επιλογή και την ιεράρχηση των δραστηριοτήτων που θέλουν να βελτιώσουν (προτεραιοποίηση). Στη συνέχεια, με τη βοήθεια του θεραπευτή, δημιουργούν εξατομικευμένες στρατηγικές που τους επιτρέπουν να επιτύχουν μια απόδοση στις συγκεκριμένες δραστηριότητες, με την οποία να νιώθουν μεγαλύτερη ικανοποίηση. Η διαδικασία αυτή γίνεται μέσω ενός κύκλου δοκιμών και λαθών, όπου μαθαίνουν να αυτο-αξιολογούν την πρόοδό τους και να προσαρμόζουν τις στρατηγικές τους ανάλογα.
- Εφαρμογή της CO-OP σε άτομα με ψύχωση
Τα άτομα με ψύχωση αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες σε διάφορες πτυχές της καθημερινής τους ζωής, όπως η εργασιακή δραστηριότητα, η προσωπική φροντίδα, η συμμετοχή στην κοινότητα, η διαχείριση ελεύθερου χρόνου κ.α. Τα γνωστικά ελλείμματα που συνδέονται με την ψύχωση, όπως η δυσκολία στη μνήμη εργασίας, την προσοχή και την επίλυση προβλημάτων, λειτουργούν εξίσου ανασταλτικά στη συμμετοχή των ανθρώπων σε επιθυμητά ή/και αναγκαία έργα (Fettetal., 2011). Η προσέγγιση CO-OP μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, ενισχύοντας τις γνωστικές λειτουργίες και την αυτονομία των ληπτών.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η CO-OP μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη λειτουργικότητα και τη συμμετοχή ανθρώπων με ψύχωση σε καθημερινές δραστηριότητες (Bartonetal., 2013). Η έμφαση της προσέγγισης στη γνωστική κατανόηση της διαδικασίας εκτέλεσης των δραστηριοτήτων και της υποστηριζόμενης ανακάλυψης, προσφέρει στους λήπτες μια πιο ενεργητική προσέγγιση στη θεραπεία, αντί του να δέχονται παθητικά οδηγίες από τον θεραπευτή, ενισχύοντας, έτσι, το αίσθημα της αυτό-αποτελεσματικότητας.
- Στρατηγικές που χρησιμοποιούνται στην CO-OP
Μια βασική στρατηγική που χρησιμοποιείται στην CO-OP είναι το «Goal-Plan-Do-Check» (Στόχος-Σχέδιο-Πράξη-Έλεγχος). Οι λήπτες της εργοθεραπευτικής υπηρεσίας που εκπαιδεύονται με την προσέγγιση CO-OP, καθορίζουν έναν συγκεκριμένο στόχο, σχεδιάζουν πώς θα τον επιτύχουν, εφαρμόζουν το σχέδιο και στη συνέχεια αξιολογούν την αποτελεσματικότητά του. Η στρατηγική αυτή ενθαρρύνει τη δομημένη και σταδιακή προσέγγιση της επίλυσης προβλημάτων στον πληθυσμό ενδιαφέροντος, ο οποίοςσυχνά δυσκολεύεται να οργανώσει και να εκτελέσει περίπλοκες δραστηριότητες (Dawsonetal., 2009).
Επιπλέον, τα άτομα ενθαρρύνονται να αναγνωρίζουν το γνωστικό εργαλείο με το οποίο θα διευκολύνουν τον εαυτό τους στην καθημερινότητα,καθώς και να χρησιμοποιούν τα εργαλεία αυτά για να επιτύχουν τους στόχους τους. Για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιηθούν μνημονικές τεχνικές ή οπτικά βοηθήματα για να επιτυγχάνεται ανάκληση των βημάτων μιας δραστηριότητας (Wykesetal., 2011).
- Οφέλη και προκλήσεις
Τα οφέλη της προσέγγισης CO-OP στα άτομα με ψύχωση είναι πολλαπλά. Με την έμφαση στην ενεργό συμμετοχή και την αυτοκαθοδηγούμενη μάθηση, μπορούν να αποκτήσουν μεγαλύτερο έλεγχο στη ζωή τους και να βελτιώσουν την ποιότητά της, επιδεικνύοντας εμπιστοσύνη στις δικές τους ικανότητες.
Ωστόσο, υπάρχουν και προκλήσεις στην εφαρμογή της CO-OP σε αυτήν την πληθυσμιακή ομάδα, οι οποίες εδράζουν στα γνωστικά ελλείμματα και την έκπτωση της γλωσσικής κατανόησης ή/και της -εν γένει- πρόθεσης επικοινωνίας.Ακόμη, σημαντικό στοιχείο και προϋπόθεση, αποτελεί η παρουσία σαφούς αιτήματος από το ίδιο το άτομο, κάτι που αν απουσιάζει –πχ. λόγω μειωμένου κινήτρου-, αποτελεί σαφή περιορισμό.
- Συμπέρασμα
Η επιστήμη της Εργοθεραπείας μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλά διαφορερικάεργαλεία, με σκοπό να υποστηρίξει τα άτομα. Η επιλογή αυτών, θα γίνει με βάση το προφίλ του εκάστοτε ατόμου, καθώς και με βάση το τι, το ίδιο το άτομο, είναι σε θέση να στηρίξει, καθώς και το τι έχει μεγαλύτερο νόημα για το ίδιο.
Η προσέγγιση CO-OP φαίνεται να προσφέρει σημαντικά οφέλη, αναφορικά με τη βελτίωση της συμμετοχής των ατόμων σε καθημερινά έργα και δραστηριότητες. Παρόλο που τα πιθανά γνωστικά ελλείμματα αποτελούν πρόκληση, η χρήση στρατηγικών, όπως το «Goal-Plan-Do-Check» επιτρέπει στα άτομα να εκπαιδευτούν με στοχοκατευθυνόμενο τρόπο και έτσι η προσέγγιση CO-OP, μπορεί να θεωρηθεί τόσο ο στόχος, όσο και το μέσο για γνωστική ενδυνάμωση, ιδιαίτερα όταν εφαρμόζεται με την απαραίτητη προσαρμογή στις ατομικές ανάγκες και ικανότητες του ατόμου.
