Η διπολική διαταραχή είναι μια σοβαρή, χρόνια ψυχική νόσος που χαρακτηρίζεται από έντονες διακυμάνσεις στη διάθεση, την ενέργεια, τη σκέψη και τη συμπεριφορά. Οι ασθενείς βιώνουν εναλλασσόμενα επεισόδια μανίας ή υπομανίας και κατάθλιψης, με περιόδους σταθερής διάθεσης στο ενδιάμεσο. Συχνά παραγνωρίζεται ότι η διαταραχή αυτή μπορεί να συνοδεύεται ή να περιλαμβάνει ψυχωτικά στοιχεία, ιδιαίτερα σε βαριές μορφές, καθιστώντας δυσδιάκριτα τα όρια με άλλες ψυχώσεις, όπως η σχιζοφρένεια.
Τύποι Διπολικής Διαταραχής
Υπάρχουν δύο βασικές μορφές της διαταραχής:
- Διπολική Διαταραχή Τύπου Ι: Χαρακτηρίζεται από τουλάχιστον ένα επεισόδιο μανίας, το οποίο μπορεί να συνοδεύεται ή όχι από καταθλιπτικά επεισόδια. Οι μανιακές φάσεις συχνά απαιτούν νοσηλεία και συνοδεύονται από ψυχωτικά συμπτώματα.
- Διπολική Διαταραχή Τύπου ΙΙ: Χαρακτηρίζεται από τουλάχιστον ένα υπομανιακό επεισόδιο και ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο. Οι φάσεις υπομανίας είναι λιγότερο έντονες και δεν συνοδεύονται από ψύχωση.
Υπάρχει και η κυκλοθυμική διαταραχή, μια ηπιότερη μορφή, όπου παρατηρούνται εναλλαγές ήπιων υπομανιακών και καταθλιπτικών συμπτωμάτων, χωρίς να πληρούνται τα πλήρη διαγνωστικά κριτήρια για διπολικότητα.
Κλινικά Χαρακτηριστικά
Μανία και υπομανία
Τα μανιακά επεισόδια περιλαμβάνουν:
- Εξαιρετικά ευερέθιστη ή ευφορική διάθεση
- Υπερβολική αυτοεκτίμηση ή μεγαλομανία
- Μειωμένη ανάγκη για ύπνο
- Ταχύρρυθμη σκέψη και λόγος (λογόρροια)
- Ιδέες μεγαλείου ή καταδίωξης
- Απρόσεκτη ή ριψοκίνδυνη συμπεριφορά (οικονομική, σεξουαλική, κοινωνική)
Η υπομανία είναι ηπιότερη και συνήθως δεν συνοδεύεται από σοβαρή λειτουργική έκπτωση ή ψυχωτικά συμπτώματα.
Κατάθλιψη
Τα καταθλιπτικά επεισόδια χαρακτηρίζονται από:
- Βαριά θλίψη, αίσθημα κενού
- Απώλεια ενδιαφέροντος
- Διαταραχές ύπνου και όρεξης
- Ενοχές, αναξιότητα, απαισιοδοξία
- Αυτοκτονικός ιδεασμός
Ψυχωτικά Χαρακτηριστικά στη Διπολική Διαταραχή
Έως και το 60% των ατόμων με διπολική διαταραχή τύπου Ι ενδέχεται να εμφανίσουν ψυχωτικάσυμπτώματα, κυρίως κατά τις φάσεις μανίας ή σοβαρής κατάθλιψης. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Παραληρητικές ιδέες: π.χ. μεγαλείου (στη μανία) ή ενοχής και ανάξιας ύπαρξης (στην κατάθλιψη)
- Ψευδαισθήσεις: κυρίως ακουστικές, αλλά και οπτικές ή σωματικές
- Αποδιοργανωμένη σκέψηή ασύνδετος λόγος
Τα ψυχωτικά χαρακτηριστικά στη διπολική διαταραχή συνήθως είναι συμβατά με το συναισθηματικό περιεχόμενο του επεισοδίου (π.χ. ιδέες μεγαλείου σε ευφορία).
Διαφορική διάγνωση με σχιζοφρένεια
Η σχιζοφρένεια είναι μια διαταραχή με κυρίαρχα ψυχωτικά συμπτώματα, τα οποία δεν σχετίζονται κατ’ ανάγκη με επεισόδια διαταραγμένης διάθεσης. Σε αντίθεση με τη διπολική διαταραχή:
- Τα ψυχωτικά συμπτώματα είναι χρονικά εκτεταμένα
- Συχνά υπάρχει αρνητική συμπτωματολογία (π.χ. αβουλία, κοινωνική απόσυρση)
- Η εναισθησία είναι περιορισμένη
- Η γνωστική δυσλειτουργία μπορεί να είναι περισσότερο επίμονη
Όταν υπάρχουν στοιχεία και από τις δύο διαταραχές, τίθεται η διάγνωση σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής.
Σχέση και συννοσσηρότητα με την ψύχωση
Η διπολική ψύχωση δεν αποτελεί ξεχωριστή διάγνωση, αλλά αναφέρεται στην παρουσία ψυχωτικών συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια επεισοδίων της διπολικής διαταραχής. Ωστόσο, σε περιπτώσεις όπου η ψύχωση επιμένει εκτός των φάσεων διάθεσης, εγείρεται προβληματισμός για πιθανή συννοσσηρότητα ή λανθασμένη αρχική διάγνωση.
Αντιμετώπιση και θεραπευτική προσέγγιση
Η αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής απαιτεί μακροχρόνια και πολυεπίπεδη παρέμβαση, με στόχο τόσο τη σταθεροποίηση της διάθεσης όσο και την πρόληψη υποτροπών. Περιλαμβάνει:
- Φαρμακοθεραπεία
- Ψυχοθεραπεία
- Κοινωνική και λειτουργική αποκατάσταση
Ίνα Σβυντρίδου
Ψυχολόγος
Οικοτροφείο Θρυλορίου Κομοτηνής
