Η σχέση μεταξύ της δημιουργικότητας και της κατάθλιψης έχει μελετηθεί αρκετά ωστόσο δίνει αμφιλεγόμενα αποτελέσματα. Άλλες μελέτες δείχνουν πως υπάρχει θετική και άλλες αρνητική συσχέτιση μεταξύ των δυο εννοιών.
Η μία πλευρά των μελετών αναφέρεται στην θετική συσχέτιση μεταξύ της κατάθλιψης και δημιουργικότητας. Φάνηκε (Tayloret. Al, 2017) πως τα δημιουργικά άτομα σε πολλές περιπτώσεις παρουσίαζαν κάποια διαταραχή της διάθεσης, με κυρίαρχη την μονοπολική κατάθλιψη. Ωστόσο αυτό σχετίζεται και με την σοβαρότητα της ασθένειας. Δηλαδή, η δημιουργικότητα εμφανίζεται όταν μιλάμε για ήπια συμπτώματα όπου και βοηθά στην καταπολέμηση των συναισθηματικών κρίσεων. Σε περιπτώσεις σοβαρών διαταραχών, η δημιουργικότητα αναστέλλεται (Hadulla et al., 2021).
Σε αντίθεση με τα παραπάνω ευρήματα, υπάρχει και η αρνητική συσχέτιση των δυο εννοιών, δηλαδή το γεγονός πως η δημιουργικότητα μειώνει την κατάθλιψη κι μπορεί να αποτελέσει και παράγοντα μείωσης της. Η δημιουργικότητα πηγάζει από την διάθεση και το κίνητρο του ατόμου να κάνει κάτι, να «δημιουργήσει». Στην περίπτωση που κάποιος βιώνει την κατάθλιψη και χαρακτηρίζεται από ανηδονία και απώλεια ενδιαφέροντος, το κίνητρο αυτό μειώνεται. Ωστόσο, ορισμένες μελέτες έχουν δείξει πως η δημιουργικότητα των ατόμων βοηθά ως στρατηγική αντιμετώπισης της κατάθλιψης. Συνήθως τα άτομα που είναι δημιουργικά έχουν και υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη (Kousha et al., 2018). Άρα αυτό οδηγεί σε μία καλύτερη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων τους. Για αυτό άλλωστε και οι δημιουργικές δραστηριότητες όπως η ζωγραφική, η χειροτεχνία, η ποίηση κ.α χρησιμοποιούνται ως θεραπευτικές τεχνικές.
Το ευρύ αυτό φάσμα των ερευνών δεν μας αφήνει να καταλήξουμε σε ένα σίγουρο αποτέλεσμα μιας και υπάρχουν εξίσου στατιστικώς σημαντικά αποτελέσματα και για την θετική και για την αρνητική συσχέτιση μεταξύ των δυο αυτών εννοιών. Το σίγουρο είναι πως υπάρχει σχέση μεταξύ των εννοιών και αποτελεί ένα ενδιαφέρον κομμάτι στην κατανόηση της ψυχικής διάθεσης των ασθενών. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις μεγάλων καλλιτεχνών οι οποίοι έπασχαν από κάποιαςμορφής κατάθλιψη και θέλησαν να αποτυπώσουν πτυχές της προσωπικότητας και της διάθεσης τους στα έργα τους.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσπάθεια κατανόησης και ερμηνείας τέτοιου είδους έργων. Ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα στον τομέα της ζωγραφικής είναι αυτό του ζωγράφου ΈντβαρντΜουνκ, πάσχοντα από κατάθλιψη, ο οποίος φιλοτέχνησε τον πίνακα γνωστό ως «Η Κραυγή». Ο πίνακας, όπως έχει μελετηθεί από ειδικούς αποτυπώνει σ μεγάλο βαθμό την υπαρξιακή απόγνωση και την ψυχικής αστάθεια. Ο ίδιος ο Μουνκ έχει μιλήσει για το συγκεκριμένο έργο:
«Καθώς περπατούσα με δύο φίλους, ο ήλιος έδυε. Ο ουρανός έγινε κατακόκκινος σαν αίμα. Σταμάτησα, αισθάνθηκα εξάντληση – και ένοιωσα μια απέραντη κραυγή να περνάει μέσα από τη φύση.»
Υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα στην βιβλιογραφία για καλλιτέχνες που κατάφεραν μέσα από την δημιουργικότητα τους, με όποια μορφή και αν αυτή εκφράζεται, όχι μόνο να ξεπεράσουν την ψυχική ασθένεια αλλά και να αποτελέσουν έμπνευση για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν παρόμοιες καταστάσεις.
Παράλληλα έχει γίνει προσπάθεια μελέτης των παραγόντων που μπορεί να μεσολαβούν σε αυτή τη σχέση και τον ρόλο των στρατηγικών ρύθμισης των συναισθημάτων (Lam, C. Y., &Saunders, J. A, 2024). Κάποιοι από τους παράγοντες που έχουν βρεθεί να έχουν σημαντικό ρόλο είναι η επανεκτίμηση και ο στοχασμός. Ο στοχασμός είναι μια στρατηγική ρύθμισης συναισθημάτων η οποία συχνά σχετίζεται τόσο με την κατάθλιψη όσο και με την δημιουργικότητα. Ο στοχασμός συνήθως περιλαμβάνει σκέψεις, επεξήγηση, αναζήτηση αιτιών που μπορεί να οδηγήσουν σε αρνητικά συναισθήματα. Ο στοχασμός ωστόσο αποτελεί και μια συχνή στρατηγική των δημιουργικών ανθρώπων. Μελετητές προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν λοιπόν τον στοχασμό ως στρατηγική, ως «εργαλείο» για την θεραπευτική αντιμετώπιση της κατάθλιψης.
Η επανεκτίμηση αποτελεί επίσης στρατηγική ρύθμισης του συναισθήματος. Εδώ υπάρχει μια αρνητική συσχέτιση αφού όσο υψηλότερη η ικανότητα επανεκτίμησης των καταστάσεων, τόσο λιγότερα τα καταθλιπτικά συμπτώματα(Troy et al., 2010). Παράλληλα, η δημιουργικότητα συνδέεται θετικά με την δυνατότητα επανεκτίμησης(Runco&Acar, 2012). Άρα, θα μπορούσε κανείς να πει πως, λόγω της αυξημένης επανεκτίμησης, η δημιουργικότητα μπορεί να οδηγήσει και σε λιγότερα καταθλιπτικά συμπτώματα, πράγμα το οποίο χρειάζεται να μελετηθεί περαιτέρω ώστε να αποτελέσει ένα ασφαλές συμπέρασμα.
Καταληκτικά, η σχέση μεταξύ της δημιουργικότητας και της κατάθλιψης είναι ένα φαινόμενο που ακόμα μελετάται. Οι μελέτες εστιάζουν κυρίως στους παράγοντες που επιδρούν και διαμεσολαβούν προκαλώντας την συσχέτιση. Η σημασία της κατανόησης αυτής της σχέσης είναι ιδιαίτερα σημαντική και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε τρόπους αντιμετώπισης και θεραπείας της κατάθλιψης, κι άλλων μορφών ψυχικών διαταραχών.
ΒΕΝΕΤΙΑ ΠΡΑΠΑ – Οικοτροφείο «Αττική»
Βιβλιογραφία:
Holm-Hadulla, R. M., Hofmann, F. H., Sperth, M., & Mayer, C. H. (2021). Creativity and psychopathology: An interdisciplinary view. Psychopathology, 54(1), 39-46.
Kousha, M., Bagheri, H. A., & Heydarzadeh, A. (2018). Emotional intelligence and anxiety, stress, and depression in Iranian resident physicians. Journal of family medicine and primary care, 7(2), 420-424.
Lam, C. Y., & Saunders, J. A. (2024). Relationship Between Creativity and Depression: The Role of Reappraisal and Rumination. Collabra: Psychology, 10(1), 122515.
Runco, M. A., & Acar, S. (2012). Divergent thinking as an indicator of creative potential. Creativity research journal, 24(1), 66-75.
Taylor, C. L. (2017). Creativity and mood disorder: A systematic review and meta-analysis. Perspectives on Psychological Science, 12(6), 1040-1076.
Troy, A. S., Wilhelm, F. H., Shallcross, A. J., & Mauss, I. B. (2010). Seeing the silver lining: cognitive reappraisal ability moderates the relationship between stress and depressive symptoms. Emotion, 10(6), 783.
