Στην Ελλάδα, τα τελευταία 25 χρόνια, οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας έχουν υποστεί σταδιακές μεταρρυθμίσεις, με την ενσωμάτωσή τους στο γενικό σύστημα υγείας (μέσω ψυχιατρικών τμημάτων και ιατρείων σε Γενικά Νοσοκομεία) και την ανάπτυξη νέων κοινοτικών υπηρεσιών όπως τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας, οι Κινητές Μονάδες, τα Κέντρα Ημέρας και οι Στεγαστικές Μονάδες Αποκατάστασης. Σκοπός αυτών των αλλαγών είναι η τοπική κάλυψη των αναγκών και η ενίσχυση της συμμετοχής των ατόμων με ψυχικές διαταραχές στις οικογένειες και τις κοινότητές τους. Με αυτόν τον τρόπο, το παρωχημένο μοντέλο του μακροχρόνιου και μη θεραπευτικού εγκλεισμού σε ψυχιατρικά νοσοκομεία αντικαθίσταται (Konstantinos P. Anargyros, Nikolaos G.Christodoulou, Andreas S.Lappas, 2021).
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όλοι όσοι έχουν ανάγκη πρέπει να
έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, οι οποίες πρέπει να διακρίνονται από
προσβασιμότητα (οικονομική και γεωγραφική), ισότητα, εθελοντική προσέλευση των χρηστών
και επαρκή ποιότητα (WHO,2020).
Η ποιότητα στη φροντίδα της ψυχικής υγείας αξιολογείται με βάση το κατά πόσο οι
υπηρεσίες συμβάλλουν στην επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων και αν εφαρμόζουν σύγχρονες
πρακτικές (Gonzalez, R., & Kivlahan, D. R, 2023).
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΟΟΣΑ, η ποιότητα στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας
περιλαμβάνει την παροχή προσβάσιμων, υψηλής ποιότητας και προσανατολισμένων στο άτομο
υπηρεσιών. Οι υπηρεσίες αυτές πρέπει να είναι βασισμένες σε αποδείξεις (evidence-based), να
παρέχονται κοντά στην κοινότητα, να είναι διαθέσιμες έγκαιρα και να σέβονται τις μοναδικές
ανάγκες των ευάλωτων ομάδων. Επιπλέον, πρέπει να διασφαλίζουν τη συνέχεια της φροντίδας,
να προάγουν τη βελτίωση της κατάστασης του ατόμου και να είναι ασφαλείς. Η ποιότητα στην
ψυχική υγεία περιλαμβάνει επίσης μια προσέγγιση προσανατολισμένη στο άτομο, όπου η
φροντίδα και η θεραπεία προσαρμόζονται στις ατομικές ανάγκες και προτιμήσεις του κάθε
ατόμου. Αυτό σημαίνει ότι οι υπηρεσίες πρέπει να είναι πολιτιστικά, ηλικιακά και φύλοευαίσθητες και να ενδυναμώνουν το άτομο να πραγματοποιήσει τις δυνατότητές του και να
συνεισφέρει στην κοινωνία. Η ποιότητα στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας σχετίζεται και με την
καινοτομία και την εστίαση στο μέλλον, πράγμα που σημαίνει ότι τα συστήματα ψυχικής υγείας
πρέπει να επενδύουν στην έρευνα, να προωθούν καινοτόμες λύσεις για τις προκλήσεις ψυχικής
υγείας, να χτίζουν ικανότητες στο εργατικό δυναμικό της ψυχικής υγείας και να αναπτύσσουν
ισχυρά συστήματα πληροφόρησης για την ψυχική υγεία (OECD, 2021).
Σύμφωνα με δεδομένα του OECD, η Ελλάδα συνεχίζει να παρουσιάζει κενά στη
διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Αυτά περιλαμβάνουν την
περιορισμένη πρόσβαση και την υποδεέστερη ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, με
πολλούς ασθενείς να αντιμετωπίζουν οικονομικά εμπόδια, μεγάλους χρόνους αναμονής και
δυσκολίες στη μετακίνηση. Επιπλέον, παρατηρείται ανεπαρκής αντιμετώπιση των ασθενών,
καθώς σημαντικό ποσοστό αναφέρει έλλειψη σεβασμού και ευγένειας κατά τη διάρκεια της
νοσηλείας τους, κάτι που υποδεικνύει ελλείψεις στην ανθρωποκεντρική φροντίδα. Η
διατομεακή προσέγγιση παραμένει περιορισμένη, με τους ασθενείς να εμφανίζουν χαμηλότερα
ποσοστά απασχόλησης και εκπαιδευτικής επίδοσης σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, γεγονός
που αναδεικνύει την ανάγκη για καλύτερη ενσωμάτωση υπηρεσιών. Παράλληλα, διαπιστώνεται
έλλειψη καινοτομίας και ανεπαρκής συλλογή δεδομένων για τη μέτρηση της
αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών, ενώ η χαμηλή χρηματοδότηση περιορίζει τη δυνατότητα
βελτίωσης του συστήματος ψυχικής υγείας (OECD, 2021).
Η κάλυψη της ανικανοποίητης ανάγκης για ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, που
να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ασθενών και να σέβονται το δικαίωμα των πολιτών στην
ψυχική υγεία, μπορεί να επιτευχθεί με την υιοθέτηση στρατηγικού σχεδιασμού, την ετήσια
αξιολόγηση και τη στοχευμένη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Είναι επίσης αναγκαία
η ποιοτική και ποσοτική αξιολόγηση μέσω δεικτών ποιότητας, ώστε να εντοπίζονται οι ανάγκες
των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και να διευκολύνεται η κρατική παρέμβαση για την
εξασφάλιση καθολικής και ισότιμης πρόσβασης στις υπηρεσίες για ολόκληρο τον πληθυσμό
(Samartzis and Talias, 2020).
Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣ
ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Anderson, K., Larke, S. C., & De Souza, C. (2021). The impact of health service quality on
patient satisfaction and well-being: A systematic review. Journal of Mental Health, 30(2), 175-
186. doi:10.1080/09638237.2021.1875423.
Gonzalez, R., & Kivlahan, D. R. (2023). Evaluating the effectiveness of mental health
services: A review of recent methodologies and practices. International Journal of Mental
Health Systems, 17(1), 23-34. doi:10.1186/s13033-023-00725-1.
Anargyros, K. P., Christodoulou, N. G., & Lappas, A. S. (2021). Community mental health
services in Greece: Development, challenges and future directions. Consort Psychiatr, 2(4),
62–67. https://doi.org/10.17816/CP111
OECD. (2021). A New Benchmark for Mental Health Systems: Tackling the Social and
Economic Costs of Mental Ill-Health. OECD Health Policy Studies. OECD Publishing.
https://doi.org/10.1787/4ed890f6-en
World Health Organization. (2020). Mental health services: Ensuring access and quality.
World Health Organization. https://www.who.int/publications/i/item/mental-health-services2020
Samartzis, L., & Talias, M. A. (2020). Assessing and Improving the Quality in Mental Health
Services. International Journal of Environmental Research an
