Λόγω της αύξησης του επιπολασμού των προβλημάτων ψυχικής υγείας στον γενικό πληθυσμό, ολοένα και περισσότερα άτομα αναλαμβάνουν το ρόλο του φροντιστή,παρέχοντας υποστήριξη σε τομείς όπως η στέγαση, τα οικονομικά, η ψυχολογική υποστήριξη, η διαχείριση κρίσεων και η υπεράσπιση δικαιωμάτων των ατόμων που φροντίζουν (Cruzetal., 2024).
Η φροντίδα ενός ατόμου που αντιμετωπίζει δυσκολίες ψυχικής υγείας μπορεί να είναι συναισθηματικά εξαντλητική. Δεδομένου ότι η φροντίδα αποτελεί συνήθως μια μακροχρόνια δέσμευση, το άγχος μπορεί να συσσωρευτεί σταδιακά. Εάν το άγχος ενός φροντιστή δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική του υγεία και τις σχέσεις του. Αυτό μπορεί να οδηγήσει με την πάροδο του χρόνου, σε εξουθένωση(burnout), μια κατάσταση συναισθηματικής, ψυχικής και σωματικής εξάντλησης που βλάπτει τόσο τον ίδιο όσο και το αγαπημένο του πρόσωπο (Falkaietal., 2022).
Είναι σημαντικό κανείς να μπορεί να αναγνωρίζει τα σημάδια της εξουθένωσης του φροντιστή, ώστε να μπορέσει να δράσει άμεσα και να αποτρέψει την επιδείνωσή της.
Σύμφωνα με τους Falkaiκαι συν. (2022) τα ακόλουθα σημάδια μπορεί να υποδηλώνουν ότι βιώνει κανείς εξουθένωση:
- Παρατηρεί μείωση της ενέργειάς του σε σύγκριση με πριν.
- Νιώθει συνεχώς εξαντλημένος, ακόμα και αν ξεκουράζεται, κοιμάται και κάνει διαλείμματα.
- Παραμελεί τις δικές του ανάγκες, είτε λόγω φόρτου εργασίας είτε επειδή δεν τον/την ενδιαφέρει πλέον.
- Η ζωή μοιάζει να κατακλύζεται από τις ευθύνες φροντίδας, αλλά δεν αντλεί σχεδόν καμία ικανοποίηση από αυτές.
- Δυσκολεύεται να χαλαρώσει, ακόμα και όταν κάποιος άλλος έχει αναλάβει κομμάτια που αφορούν την φροντίδα του ατόμου.
- Γίνεται όλο και πιο ανυπόμονος/η και ευερέθιστος/η απέναντι στο άτομο που φροντίζει.
- Νιώθει ένα αίσθημα κενού.
- Αισθάνεταιαβοήθητος/η και χωρίς ελπίδα.
Δυστυχώς, ο ρόλος του φροντιστή έχει ιστορικά υποτιμηθεί και δεν έχει εκτιμηθεί επαρκώς, αφήνοντας αυτά τα άτομα με ελάχιστη έως καμία υποστήριξη για να διαχειριστούν και να αντιμετωπίσουν τις ευθύνες της φροντίδας(Cruzetal., 2024).
Το να αναλαμβάνει κανείς όλες οι ευθύνες φροντίδας χωρίς καμία υποστήριξη είναι εξαιρετικά πιθανό ότι θα οδηγήσει σε εξουθένωση. Συνεπώς, προκύπτει η ανάγκη να εμπλακούν όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα του στενού κύκλου του ατόμου από την αρχή. Για παράδειγμα, μπορούν να ανατεθούν συγκεκριμένα καθήκοντα σε διαφορετικά μέλη του υποστηρικτικού πλαισίου—κάποιος μπορεί να αναλάβει την τήρηση των ιατρικών ραντεβού , κάποιος άλλος τα οικονομικά και την πληρωμή των λογαριασμών, ενώ κάποιος τρίτος μπορεί να αναλάβει τις καθημερινές δουλειές, όπως τα ψώνια και τις δουλειές του σπιτιού. Αυτό αυτόματα θα δημιουργήσει περισσότερο χρόνο για τους κύριους φροντιστές και θα ενισχύσει τους οικογενειακούς δεσμούς. Εκτός από την οικογένεια και τους φίλους, μπορεί κανείς να ζητήσει βοήθεια και από άλλες πηγές. Η ένταξη σε μια ομάδα υποστήριξης επιτρέπει να συνδεθεί κανείς με άλλους που αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις. Το να ακούσει πώς οι άλλοι φροντιστές αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους μπορεί να βοηθήσει πολύ.
Νατάσα Νταΐρη
Κλινική Νευροψυχολόγος (M.Sc.), Εκπαιδευόμενη Ψυχοθεραπεύτρια ΓΣΘ
Βιβλιογραφία
Falkai, P., Kálmán, J., Heimkes, F. S., & Sárkány, Z. (Eds.). (2022). The candid book: For families of people living with schizophrenia.
Cruz, E., Paré, M. A., Stan, C., Voth, J., Ward, L., & Taboun, M. (2024). Caring for the caregiver: An exploration of the experiences of caregivers of adults with mental illness. SSM – Qualitative Research in Health, 5https://doi.org/10.1016/j.ssmqr.2024.100406
