Οι διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (ΔΑΔ) είναι μια ομάδα διαταραχών που χαρακτηρίζονται από σημαντικές δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση, στην επικοινωνία, καθώς και από περιορισμένα και επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς και ενδιαφερόντων. Το αυτιστικό φάσμα, η διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή που δεν προσδιορίζεται αλλιώς, και το σύνδρομο Rett αποτελούν κάποιες από τις πιο γνωστές διαταραχές στην κατηγορία αυτή. Ένα από τα σημαντικά χαρακτηριστικά που παρατηρούνται συχνά σε αυτά τα άτομα είναι το επίπεδο διέγερσης, το οποίο αναφέρεται στη φυσική και ψυχική απόκριση σε εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα. Η διέγερση είναι κρίσιμη για την κατανόηση της συμπεριφοράς αυτών των ατόμων, καθώς επηρεάζει την αντιληπτική τους ικανότητα, τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις και τη μάθηση.
1. Επίπεδο Διέγερσης και Αυτισμός
Ο αυτισμός είναι μια από τις πιο συχνές διαταραχές του αυτιστικού φάσματος και σχετίζεται με ένα ιδιαίτερο επίπεδο διέγερσης, το οποίο μπορεί να είναι είτε υπερβολικό είτε ανεπαρκές σε σχέση με τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα με αυτισμό συχνά έχουν δυσκολίες στην επεξεργασία και φιλτράρισμα των αισθητηριακών ερεθισμάτων, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν υπερδιέγερση ή υπερβολική αντίδραση σε συνηθισμένα ερεθίσματα, όπως θόρυβος, φως ή ακόμα και φυσική επαφή.
Αντίστοιχα, υπάρχουν και περιπτώσεις ατόμων με αυτισμό που δεν αντιδρούν επαρκώς σε αισθητηριακά ερεθίσματα, εμφανίζοντας μειωμένη αίσθηση διέγερσης ή υποδιέγερση. Οι άνθρωποι με υπερδιέγερση μπορεί να εμφανίσουν έντονες αντιδράσεις, όπως αυτοτραυματισμούς ή υπερβολική ανησυχία, ενώ εκείνοι με υποδιέγερση μπορεί να δείξουν αδιαφορία ή αποστασιοποίηση από το περιβάλλον τους.
2. Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές και Συμπεριφορά
Η συμπεριφορά των ατόμων με ΔΑΔ επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο διέγερσης. Ορισμένα άτομα εμφανίζουν επαναλαμβανόμενες κινήσεις (όπως το να κουνιούνται ή να χτυπάνε τα χέρια τους), οι οποίες μπορεί να χρησιμεύουν ως τρόπος για να ρυθμίσουν το επίπεδο διέγερσης που αισθάνονται. Αυτές οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις συχνά βοηθούν τα άτομα να ηρεμήσουν και να αντιμετωπίσουν καταστάσεις υπερδιέγερσης ή να προσφέρουν μια αίσθηση ελέγχου σε καταστάσεις υποδιέγερσης.
Τα άτομα με ΔΑΔ μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κατανόηση ή στην αντίδραση στις συναισθηματικές καταστάσεις άλλων ατόμων λόγω της δυσκολίας τους στην επεξεργασία συναισθηματικών και κοινωνικών ερεθισμάτων, γεγονός που ενδέχεται να οδηγεί σε προβλήματα αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας.
3. Αισθητηριακή Επεξεργασία και Διέγερση
Η αισθητηριακή επεξεργασία είναι ένας τομέας στον οποίο πολλά άτομα με ΔΑΔ παρουσιάζουν διαταραχές. Οι δυσκολίες στην αισθητηριακή ολοκλήρωση ή επεξεργασία επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να ανταποκριθεί κατάλληλα σε ερεθίσματα από το περιβάλλον. Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να περιλαμβάνουν υπερευαισθησία ή υποευαισθησία σε ήχους, φώτα, υφές ή άλλους αισθητηριακούς παράγοντες. Για παράδειγμα, ένα άτομο με αυτισμό μπορεί να βρει τον ήχο του ανεμιστήρα εκνευριστικό ή αφόρητο, ενώ άλλο μπορεί να μην αντιλαμβάνεται έναν ισχυρό ήχο, όπως το σφύριγμα ενός αυτοκινήτου, καθόλου.
Η εκπαίδευση και η παρέμβαση στην αισθητηριακή ολοκλήρωση συχνά περιλαμβάνει στρατηγικές για την κατεύθυνση ή την καταστολή της διέγερσης, προκειμένου να βοηθήσουν το άτομο να διαχειριστεί τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος και να βελτιώσουν την προσοχή και τη συμπεριφορά τους.
4. Θεραπευτικές Παρεμβάσεις και Διαχείριση του Επιπέδου Διέγερσης
Η διαχείριση της διέγερσης αποτελεί έναν κρίσιμο τομέα στη θεραπευτική προσέγγιση των ατόμων με ΔΑΔ. Οι στρατηγικές αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Αισθητηριακή ολοκλήρωση: Θεραπευτικές τεχνικές που βοηθούν τα άτομα να επεξεργαστούν και να ανταποκριθούν σωστά στα αισθητηριακά ερεθίσματα.
- Δομημένες παρεμβάσεις: Σχέδια που προσφέρουν καθοδηγούμενες δραστηριότητες και ενίσχυση, τα οποία παρέχουν στα άτομα ένα περιβάλλον με λιγότερους ανασταλτικούς παράγοντες.
- Στρατηγικές για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων: Αυτές περιλαμβάνουν τεχνικές για την ενίσχυση της ικανότητας των ατόμων να αντιλαμβάνονται συναισθηματικά ερεθίσματα και να αντιδρούν με τον κατάλληλο τρόπο.
Συμπεράσματα
Η κατανόηση του επιπέδου διέγερσης σε άτομα με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές είναι καθοριστική για την αποτελεσματική παρέμβαση και υποστήριξή τους. Η διαχείριση της διέγερσης, είτε μέσω αισθητηριακών στρατηγικών είτε μέσω κοινωνικών και συμπεριφορικών παρεμβάσεων, μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής αυτών των ατόμων, βοηθώντας τα να αναπτύξουν καλύτερη αυτοεκτίμηση και να βελτιώσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες.
Βιβλιογραφία:
- Lovaas, O. I. (1987). Behavioral treatment and normal education of autistic children. Journal of AbnormalPsychology, 96(1), 3–14.
- Baranek, G. T. (1999). Autism during infancy: A retrospective video analysis of sensory-motor and social behaviors at 9–12 months of age. Journal of Autism and DevelopmentalDisorders, 29(3), 213-224.
- Schreibman, L. (2005). The science and fiction of autism. HarvardUniversityPress.
- Tomchek, S. D., & Dunn, W. (2007). Sensory processing in children with autism spectrum disorders: A review of current research. Journal of Autism and DevelopmentalDisorders, 37(3), 572–580.
- Miller, L. J., et al.(2007). Sensory processing and sensory integration issues in children with autism spectrum disorders. In: Handbook of Autism and PervasiveDevelopmentalDisorders.
Γιαννικοπούλου Μαίρη Β. Εργοθεραπείας
