Η δυνατότητα εργασίας και απασχόλησης είναι ένα δικαίωμα που πρέπει να παρέχεται σε όλους τους ανθρώπους. Συχνά, τα άτομα με ψυχικές διαταραχές δεν έχουν αυτή την δυνατότητα είτε λόγω δικής τους έκπτωσης της λειτουργικότητας είτε λόγω του στίγματος που συχνά συνοδεύει τις ψυχικές διαταραχές. Μελέτες, ωστόσο,δείχνουν πως η ψυχική ασθένεια δεν είναι απαραίτητο να αποτελεί εμπόδιο για αυτά τα άτομα στον τομέα της εργασίας.
Οι άνθρωποι που πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή, σε ένα μεγάλο ποσοστό τους, είναι άνεργοι.Οι διάφορες ψυχικές διαταραχές έχουν ένα μεγάλο εύρος συμπτωμάτων, τα οποία παρεμποδίζουν την ικανότητα για εργασία. Ενδεικτικά αναφέρουμε την έκπτωση στη λειτουργικότητα, την δυσκολία συγκέντρωσης, την απώλεια μνήμης ή και σοβαρότερα συμπτώματα όπως οι οπτικοακουστικές ψευδαισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες που μπορούν εύκολα να δημιουργήσουν κολλήματα στην εργασία. Φυσικά, όσο σοβαρότερη η διαταραχή, τόσο και πιο δύσκολη η εύρεση ή η διατήρηση της εργασίας. Σύμφωνα με μελέτες, είναι πιο πιθανό για τα άτομα αυτά να αφήσουν την δουλειά τους ή να ζητούν συχνότερα άδειες (Brouwers, E. P., 2020). Μάλιστα, μια μελέτη έδειξε πως τα άτομα τα οποία είχαν κάποια εργασία και διαγνώστηκαν στη συνέχεια με ψυχική διαταραχή, όταν επέστρεψαν ανέλαβαν πόστο πολύ μικρότερης ευθύνης σε ποσοστό 68% ενώ φαίνεται πως δούλευαν λιγότερες ώρες και πληρωνόντουσαν λιγότερο (McIntyre, Liauw&Taylor, 2011).
Ο κυριότερος λόγος αυτής της δυσκολίας τους στο χώρο εργασίας είναι το στίγμα των ψυχικών διαταραχών. Οι ψυχικές ασθένειες γενικότερα στην κοινωνία συνοδεύονται από πολλές προκαταλήψεις και στερεότυπα που δεν είναι αληθή. Οι ίδιοι οι ασθενείς λοιπόν μπορεί να αισθάνονται πως αδικούνται στο περιβάλλον εργασίας ή πως γίνονται αντικείμενο χλευασμού. Ενώ η άλλη πλευρά, αυτή των υπόλοιπων εργαζομένων, συχνά δεν γνωρίζει τις πλευρές και τις εκφάνσεις των ψυχικών διαταραχών με αποτέλεσμα να δημιουργούνται λανθασμένες αντιλήψεις για τα άτομα όπως πχ ακραία επιθετικότητα ή πως είναι επικίνδυνη η συναναστροφή μαζί τους.
Ωστόσο, η εύρεση ή η διατήρηση εργασίας από τα άτομα με ψυχικές διαταραχές είναι σημαντική διότι συμβάλλει στην ανάκαμψη των ατόμων, στην κοινωνική τους επανένταξη και στην οικονομική τους ανεξαρτησία (Peterson, Gordon&Neale, 2017). Τα άτομα αυτά επομένως μπορούν να εργάζονται -φυσικά με βάση την λειτουργικότητα τους- καθώς μπορούν έτσι να νιώσουν ότι προσφέρουν, να απασχοληθούν με έναν τομέα που τους αρέσει, να κοινωνικοποιηθούν και να δημιουργήσουν ξανά επαγγελματικές και φιλικές σχέσεις στο χώρο εργασίας και φυσικά να αισθανθούν πως έχουν τα δικά τους λεφτά, πως ασκούν οι ίδιοι έλεγχο στα οικονομικά τους και έτσι γίνεται μία ολιστική, σταδιακή επανένταξη τους στην κοινότητα.
Φυσικά, απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση των παραπάνω στόχων είναι και η εταιρεία ή ο οργανισμός στον οποίο το άτομο εργάζεται να τηρεί κάποιους κανόνες ή να έχει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Μερικά από αυτά είναι: η δημιουργία ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος, η ευελιξία, η ενημέρωση σχετικά με τις ψυχικές διαταραχές και η καλή επικοινωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων. Άλλωστε, μελέτες έδειξαν πως και η ίδια η επιχείρηση μπορεί να έχει οφέλη από την πρόσληψη ατόμων με ψυχικές διαταραχές διότι δημιουργείται μια κουλτούρα φροντίδας και μειώνεται το στίγμα,με τους εργαζόμενους να έχουν καλύτερη αίσθηση για τις συνθήκες εργασίας και πως δουλεύουν σε ένα περιβάλλον πιο υποστηρικτικό (Peterson, Gordon & Neale, 2017).
Συνεπώς, για να μπορέσει να λειτουργήσει η συνθήκη της εργασίας σε ψυχικά νοσούντες θα πρέπει να διασφαλίσουμε την δική τους ψυχολογική υποστήριξη στο μεταβατικό, δύσκολο για αυτούς στάδιο αλλά και να δημιουργηθεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον εργασίας με την συμβολή των ίδιων των επιχειρήσεων μέσω ενημέρωσης και ψυχοεκπαίδευσης για τη φύση και τα χαρακτηριστικά των ψυχικών διαταραχών.
Στην Ελλάδα για την επαγγελματική αποκατάσταση ευάλωτων ομάδων, συνεπώς και των ψυχικά νοσούντων ατόμων, που είναι περιορισμένης λειτουργικότητας, δραστηριοποιείται η ΚοισΠε, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης, η οποία προσφέρει ευκαιρίες εργασίας σε αυτά τα άτομα η οποία συνήθως προσαρμόζεται στην λειτουργικότητα του ατόμου και στην ικανότητα του για την εκτέλεση εργασιών.
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: https://pokoispe.gr/(Πανελλήνια Ομοσπονδία Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης)
ΒΕΝΕΤΙΑ ΠΡΑΠΑ –
Ψυχολόγος – Οικοτροφείο «Αττική»
Brouwers, E. P. (2020). Social stigma is an underestimated contributing factor to unemployment in people with mental illness or mental health issues: position paper and future directions.BMC psychology, 8, 1-7.
Follmer, K. B., & Jones, K. S. (2018). Mental illness in the workplace: An interdisciplinary review and organizational research agenda.Journal of Management, 44(1), 325-351.
Matousian, N., & Otto, K. (2023). How to measure mental illness stigma at work: development and validation of the workplace mental illness stigma scale. Frontiers in Psychiatry, 14.
McIntyre, R. S., Liauw, S., & Taylor, V. H. (2011). Depression in the workforce: the intermediary effect of medical comorbidity. Journal of Affective Disorders, 128, S29–S36. https://doi.org/10.1016/s0165-0327(11)70006-4
Peterson, D., Gordon, S., & Neale, J. (2017). It can work: Open employment for people with experience of mental illness. Work, 56(3), 443-454.
