Οι φυσικές καταστροφές δημιουργούν συνθήκες χάους, διαταραχής των κοινωνικών δομών και σημαντικού ψυχολογικού stress. Τα άτομα με χρόνιες σοβαρές ψυχικές διαταραχές, όπως η ψύχωση, βρίσκονται σε ευάλωτη θέση και χρειάζονται ειδική υποστήριξη άμεσα και σε follow-upφροντίδα.
Ψυχολογική Πρώτη Βοήθεια (PsychologicalFirstAid – PFA)
Το PFA αποτελεί βασική παρέμβαση στο πρώτο διάστημα μετά την καταστροφή, για την αντιμετώπιση της οξείας ψυχολογικής δυσφορίας.
Στοιχεία PFA:
– Προστασία από περαιτέρω βλάβες, ασφάλεια, και άνεση
– Ενεργή ακρόαση χωρίς πίεση και παροχή πρακτικής βοήθειας
– Ενίσχυση κοινωνικής σύνδεσης και σύνδεση με υποστηρικτικές υπηρεσίες
– Προώθηση ψυχολογικής σταθεροποίησης και ελπίδας
Υποστήριξη Ψυχικής Υγείας και Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη (MHPSS)
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) προτείνει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο δράσεων που περιλαμβάνει:
– Ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας σε σχέδια έκτακτης ανάγκης
– Εκπαίδευση προσωπικού για ψυχολογική πρώτη βοήθεια
– Παροχή φροντίδας μέσω βασικών δομών υγείας, χρησιμοποιώντας εγχειρίδια όπως το mhGAP‑HIG
– Προστασία των δικαιωμάτων ατόμων με σοβαρές ψυχικές διαταραχές, ιδιαίτερα σε ιδρυματικά περιβάλλοντα
Διαταραχές Ψυχικής Υγείας σε Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης
Ταχεία αντιμετώπιση ψυχιατρικών επειγόντων περιστατικών:
Σε έκτακτες καταστάσεις, τα περιστατικά ψύχωσης (π.χ. με παραλήρημα ή παραισθήσεις) πρέπει να αξιολογούνται άμεσα ως ενδεχομένως επικίνδυνα για τον ίδιο ή άλλους. Απαιτείται στενή παρακολούθηση, ασφαλές περιβάλλον και απόφαση για νοσηλεία, εφόσον χρειάζεται.
Οδηγίες MHPSS και ψυχοκοινωνική υποστήριξη:
Σε ανθρωπιστικά και καταστροφικά περιβάλλοντα, απαιτείται συντονισμός της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες των ευπαθών ομάδων, συμπεριλαμβανομένων ατόμων με ψύχωση.
Φαρμακολογική και Θεραπευτική Υποστήριξη
Αντιψυχωσικά φάρμακα:
Τα αντιψυχωσικά παραμένουν βασική θεραπευτική επιλογή για την αντιμετώπιση θετικών συμπτωμάτων (όπως ψευδαισθήσεις, παραλήρημα), αλλά έχουν περιορισμένη επίδραση στη λειτουργική αποκατάσταση και συνοδεύονται από παρενέργειες.
Συνθετική διαχείριση (Stepped–Care):
Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι προοδευμένη—με αρχικές παρεμβάσεις (PFA, ψυχοκοινωνική υποστήριξη) και, ανάλογα με την εξέλιξη, ενσωμάτωση κλινικής φροντίδας με φάρμακα και ψυχοθεραπεία.
Συνοπτικός Πίνακας Παρεμβάσεων
Περίοδοςμετάτην καταστροφή | Παρεμβάσεις για άτομα με ψύχωση |
Οξεία φάση (πρώτο>1 μήνα) | PFA, ασφάλεια, σταθερότητα, σύνδεση με υποστήριξη, εκτίμηση ψυχικής κατάστασης |
Μεταβατική φάση | Συνέχιση υποστήριξης, φαρμακευτική αξιολόγηση, σύνδεση με ψυχική υγεία, παρακολούθηση |
Μακροπρόθεσμη φάση | Πρόσβαση σε ψυχιατρικές θεραπείες, δομές αποκατάστασης, κοινωνική επανένταξη |
Συμπέρασμα
Το Διεθνές και Εμπειρικά Τεκμηριωμένο Πλαίσιο (PFA, MHPSS, Stepped‑Care, φαρμακευτική διαχείριση) συνθέτει μια ολιστική προσέγγιση διαχείρισης ατόμων με ψυχωσική συνδρομή μετά από φυσικές καταστροφές. Η προσέγγιση πρέπει να είναι ταχεία, ευαίσθητη, πολυεπίπεδη και προσανατολισμένη στη συνέχεια και αποκατάσταση.
Manos Anagnostopoulos
B.A.Psychology, CCNY
M.Sc. Social Psychiatry, DUTH
Advanced Certificate in RECBT
Psychologist at Ikelos Early Psychosis Prevention and Intervention Center
Cell:6972109605
Βιβλιογραφικές Αναφορές
World Health Organization. (2025, Μάρτιος). Mental health in emergencies. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-in-emergencies
Bisson, J., Lewis, L., Churchill, R., & Wessely, S. (2002). Psychological first aid. https://en.wikipedia.org/wiki/Psychological_first_aid
U.S. Department of Veterans Affairs & National Child Traumatic Stress Network. (n.d.). Early interventions following disaster events. https://www.ptsd.va.gov/disaster_events/for_providers/early_intervention_tx.asp
De Clercq, M., Lamarre, S., & Vergouwen, H. (1998). Emergency psychiatry and mental health policy. https://en.wikipedia.org/wiki/Emergency_psychiatry
Norwood, A. E., Ursano, R. J., & Fullerton, C. S. (2017). Disaster psychiatry: Principles and practice. https://en.wikipedia.org/wiki/Disaster_psychiatry
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επίπτωση και θεραπευτική διαχείριση ψυχωσικών συμπτωμάτων. https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/3376257/file.pdf
