Η Ψύχωση, όπως και οποιαδήποτε άλλη ψυχική διαταραχή, μπορεί να διαφέρει στον τρόπο με τον οποίο κανείς την αντιλαμβάνεται, την εξηγεί και την αντιμετωπίζει. Ένας βασικός παράγοντας που διαφοροποιεί τα παραπάνω, είναι η κουλτούρα και ο πολιτισμός του κάθε λαού. Η αντίληψη της ψύχωσης παρουσιάζει διαπολιτισμικές διαφορές και δημιουργεί μια διαφορετική εικόνα στους ανθρώπους.
Τα συμπτώματα της ψύχωσης είναι σαφή και συγκεκριμένα, όπως έχουν οριστεί από τα διαγνωστικά συστήματα και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Αυτό που διαφέρει όμως είναι ο τρόπος αντίληψης και η αποδοχή της ψύχωσης και των ψυχωσικών εμπειριών. Οι δυτικοί πολιτισμοί, για παράδειγμα,δίνουν έμφαση στον ρόλο των σκέψεων και των συναισθημάτων όσον αφορά την αναγνώριση αλλά και την αντιμετώπιση της ψύχωσης (Afsharzadegan, R., 2016). Αντίθετα, πολιτισμοί στην Ασία και την Αφρική τείνουν πολλές φορές να αποδίδουν την ψύχωση σε υπερφυσικά αίτια. Αυτό όμως, όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, θα επηρεάσει και τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπιστεί μια τέτοια κατάσταση. Έτσι, ένας άνθρωπος στην Αγγλία, για παράδειγμα, πιθανόν να απευθυνθεί σε κάποια υπηρεσία ψυχικής υγείας ενώ ένας άνθρωπος από την Ασία ίσως να αναζητήσει βοήθεια σε κάποιον πνευματικό ή να καταφύγει σε κάποιο ναό. Ενδιαφέρουσα αναφορά αποτελεί ο κινέζικος πολιτισμός στον οποίο φαίνεται ότι η ψύχωση αντιμετωπίζεται ως μια κατάσταση στην οποία παίζει σημαντικό ρόλο ένας συνδυασμός παραγόντων που μπορεί να είναι ταυτόχρονα κοινωνικοί, προσωπικοί, διαπροσωπικοί, βιολογικοί αλλά και πνευματικοί και μεταφυσικοί.
Εκτός όμως από την θεραπευτική αντιμετώπιση της, ο τρόπος με τον οποίο οι διάφοροι πολιτισμοί αντιλαμβάνονται την ψύχωση, επηρεάζει πιθανόν και την στιγματιστική συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στους πάσχοντες. Μέσα από έρευνες (Mirza, et. Al, 2019) φάνηκε πως έτσι κι αλλιώς οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν σε ένα σημαντικό ποσοστό στίγμα, λόγω κάποιας ψυχικής διαταραχής. Αυτό που τονίζεται όμως, είναι πως άνθρωποι που αποτελούν μειονότητα σε μια χώρα ή είναι άλλης κουλτούρας, είναι και αυτοί που είναι λιγότερο πιθανό να αναζητήσουν βοήθεια καθώς φοβούνται το στίγμα και την κοινωνική απομόνωση περισσότερο από τον ντόπιο πληθυσμό. Σε πολιτισμούς πάλι, όπως αυτόν του Πακιστάν, η μετάφραση του όρου ψύχωση είναι ακόμα συνώνυμη της «τρέλας».
Σε πολλές περιπτώσεις, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ο τρόπος με τον οποίο μια κουλτούρα αντιλαμβάνεται την έννοια της ψύχωσης, έχει αντίκτυπο και στον τρόπο με τον οποίο θα την αντιμετωπίσει. Μια ενδιαφέρουσα έρευνα συνέκρινε διάφορους πολιτισμούς ως προς την αντιμετώπιση ψυχωσικών ασθενών ύστερα από το πρώτο τους ψυχωσικό επεισόδιο (Singhet, al, 2015). Αυτό που φάνηκε είναι ότι η αντιμετώπιση της ψύχωσης είναι ιδιαίτερα περίπλοκο ζήτημα ανάμεσα στις διαφορετικές κουλτούρες και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Η διάρκεια μη θεραπευόμενης ψύχωσης (DUP)παρουσιάζει κάποιες διαπολιτισμικές διαφορές χωρίς να έχουν βρεθεί όμως σημαντικά αποτελέσματα. Παρά το γεγονός ότι οι Ασιάτες ή οι Αφρικανοί μπορεί να αναζητήσουν τα αίτια της ψύχωσης σε θρησκευτικούς οργανισμούς, δεν παρουσίασαν ιδιαίτερη καθυστέρηση σε ό,τι αφορά την επαφή τους με κάποια υπηρεσία ψυχικής υγείας σε σχέση με τους δυτικούς πολιτισμούς, παρά το γεγονός ότι οι δεύτεροι έχουν καλύτερη πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Αυτό μπορεί να συμβαίνει διότι στους δυτικούς πολιτισμούς συχνά οι άνθρωποι, πέρα από το στίγμα που και εδώ είναι συχνό και τους εμποδίζει στην αναζήτηση βοήθειας, τείνουν να απευθύνονται και σε άλλους φορείς, όπως φορείς κοινωνικής δικαιοσύνης.
Συμπερασματικά, η ψύχωση αποτελεί μία ψυχική διαταραχή που μπορεί να εξετάζεται διαφορετικά στους πολιτισμούς. Με όποιον τρόπο όμως και αν την «βλέπει» κανείς, είτε είναι μεταφυσικό φαινόμενο είτε είναι ψυχική ασθένεια, θα πρέπει να βρεθεί ένας κατάλληλος και αποτελεσματικός τρόπος θεραπείας. Μέσα από την δημιουργία, στελέχωση και εκπαίδευση των ειδικών στις μονάδες ψυχικής υγείας επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ψύχωσης. Αυτό ωστόσο θα είναι πλήρως αποτελεσματικό μόνο όταν οι υπηρεσίες αυτές, σεβόμενες την κουλτούρα και τις συνήθειες του κάθε λαού,είναι σε θέση να συνεργαστούν με θρησκευτικές οργανώσεις, φορείς και ειδικούς στην εκάστοτε χώρα για την ολιστική και σφαιρική αντιμετώπιση της.
ΒΕΝΕΤΙΑ ΠΡΑΠΑ – Ψυχολόγος
Οικοτροφείο «Αττική»
Afsharzadegan, R. (2016). Exploring Issues of Cultural Difference for Professionals Working with Psychosis (Doctoral dissertation, University of East London).
Mirza, A., Birtel, M. D., Pyle, M., & Morrison, A. P. (2019). Cultural differences in psychosis: The role of causal beliefs and stigma in White British and South Asians. Journal of Cross-Cultural Psychology, 50(3), 441-459.
O’Driscoll, C., Sener, S. B., Angmark, A., & Shaikh, M. (2019). Caregiving processes and expressed emotion in psychosis, a cross-cultural, meta-analytic review. Schizophrenia Research, 208, 8-15.
Singh, S. P., Brown, L., Winsper, C., Gajwani, R., Islam, Z., Jasani, R., … & Birchwood, M. (2015). Ethnicity and pathways to care during first episode psychosis: the role of cultural illness attributions. BMC psychiatry, 15, 1-8.
