Η αισθητηριακή ρύθμιση αναφέρεται στην ικανότητα του εγκεφάλου να λαμβάνει, να επεξεργάζεται και να οργανώνει πληροφορίες από το περιβάλλον μέσω των αισθήσεων. Όταν αυτή η διαδικασία διαταράσσεται, μπορεί να οδηγήσει είτε σε υπερ-απόκριση, είτε σε υπο-απόκριση στα εισερχόμενα ερεθίσματα. Στην περίπτωση της ψύχωσης, οι αισθητηριακές διαταραχές συχνά περιλαμβάνουν δυσκολίες στην αντίληψη ήχων, φωτός, αφής και άλλων ερεθισμάτων (Brown etal., 2017). Αυτές οι διαταραχές μπορεί να αυξήσουν τη δυσφορία, να προκαλέσουν άγχος και να ενισχύσουν τις ψευδαισθήσεις ή τις παραληρηματικές ιδέες.
Η ψύχωση, ως σύμπλεγμα διαταραχών που επηρεάζουν την αντίληψη, τη σκέψη και τη συμπεριφορά, συνοδεύεται συχνά από διαταραχές στην αισθητηριακή ρύθμιση. Η ικανότητα επεξεργασίας και απόκρισης σε αισθητηριακά ερεθίσματα αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής των ατόμων που ζουν με ψύχωση. Οι δυσκολίες στη ρύθμιση αυτών των ερεθισμάτων μπορούν να ενισχύσουν τα συμπτώματα και να περιορίσουν την κοινωνική και συναισθηματική ευεξία.
Τα άτομα με ψύχωση μπορεί να αποκρίνονται περισσότερο από άλλους ανθρώπους σε φυσιολογικά ή αναμενόμενα ερεθίσματα, όπως δυνατοί ήχοι ή έντονα φώτα, που συχνά συναντάμε στην καθημερινότητά μας. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, αποδιοργάνωση ή ακόμα και εκρήξεις θυμού. Αντίθετα, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αισθήσεις μπορεί να εμφανίζονται “ανεπαρκείς,” οδηγώντας σε μειωμένη ευαισθητοποίηση σε ερεθίσματα που απαιτούν προσοχή (Pfeifferetal., 2019). Οι διαταραχές αυτές έχουν συνδεθεί με αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου, ιδιαίτερα σε περιοχές που εμπλέκονται στην αισθητηριακή απαρτίωση, όπως ο θάλαμος και ο αισθητηριακός φλοιός (Changetal., 2020).
Η αισθητηριακή ρύθμιση μπορεί να ενισχυθεί μέσω εξειδικευμένων παρεμβάσεων. Η εργοθεραπεία παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, παρέχοντας εξατομικευμένα προγράμματα που βοηθούν τα άτομα να διαχειρίζονται τα αισθητηριακά ερεθίσματα. Για παράδειγμα, η χρήση εργαλείων όπως μπαλάκια anti-stress, ή η έκθεση σε ελεγχόμενα αισθητηριακά περιβάλλοντα, έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την υπερδιέγερση και προάγει τη χαλάρωση (Champagne&Stromberg, 2004). Επιπλέον, οι δραστηριότητες που ενισχύουν την ενσυνείδητη παρατήρηση των αισθήσεων έχουν θετικά αποτελέσματα στην αυτορρύθμιση. Το άτομο αρχίζει να κατανοεί τις αισθητηριακές του προτιμήσεις και ανακτά τον έλεγχο του που επιθυμεί, πώς επιθυμεί και με ποιον επιθυμείνα περνά το χρόνο του. Ποιο είναι το συγκρότημα που θέλει να ακούσει με σκοπό να χαλαρώσει ή να ανεβάσει τα επίπεδα διέγερσής του ή ποιο είναι το αγαπημένο comfortfood, που θα είναι πάντα «ασφαλές» για εκείνο, ακόμα και σε μια φάση υπερχείλισης ή στέρησης ερεθισμάτων.
Η διάθεση που διαμορφώνεται από τα παραπάνω, επηρεάζει φυσικά και τη συμπεριφορά μας!
Οι διαφορετικές αισθητηριακές προτιμήσεις μεταξύ των ανθρώπων, συχνά μπορεί να οδηγήσουν σε παρερμηνείες και απόδοση λανθασμένης πρόθεσης. Για το λόγο αυτό, η δημιουργία και η κατανόηση του μοναδικού αισθητηριακού προφίλ κάθε ατόμου είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική παρέμβαση. Οι επαγγελματίες υγείας, όπως οι εργοθεραπευτές, μπορούν να αξιολογήσουν τις ανάγκες του ατόμου και να προτείνουν δραστηριότητες ή περιβάλλοντα που μειώνουν τη δυσφορία και προάγουν τη λειτουργική συμμετοχή. Η ενσωμάτωση αυτών των στρατηγικών στις θεραπευτικές διαδικασίες μπορεί να βελτιώσει τη συνολική ποιότητα ζωής και να μειώσει την επιθυμία απομόνωσης, μιας και το άτομο νιώθει λιγότερο την ανάγκη να αποτραβηχτεί από κάτι μη ανεκτό για το ίδιο (Pfeifferetal., 2019).
Η αισθητηριακή ρύθμιση αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για την υποστήριξη των ατόμων με ψύχωση. Οι δυσκολίες στην επεξεργασία αισθητηριακών ερεθισμάτων μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη λειτουργικότητα και την ψυχική ευεξία, αλλά οι στοχευμένες παρεμβάσεις έχουν δείξει ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Η συνεργασία μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και των ατόμων με ψύχωση είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική διαχείριση αυτών των προκλήσεων.
