Το πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο φαίνεται να σχετίζεται με τη σχιζοφρένεια , παρόλα αυτά δεν ταυτίζεται ως το εναρκτήριο σημείο της σχιζοφρένειας, καθώς στη χρονική πορεία μπορεί να παραπέμπει σε άλλες ψυχωσικές διαταραχές (Perala et al., 2007).
Το πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο δεν θεωρείται μια διαγνωστική τάξη όμως μπορεί να θεωρηθεί μια κλινική περιγραφή μιας κατάστασης και γι’ αυτόν τον λόγο δεν έχει διατυπωθεί ένας ενιαίος ορισμός. Σε ένα γενικότερο πλαίσιο η ύπαρξη πρώτου ψυχωσικού επεισοδίου είναι μια ένδειξη πως το άτομο εκφράζει ψευδαισθητική ή παραληρητική συμπτωματολογία, χωρίς να έχει εμφανίσει στο παρελθόν παρόμοια συμπτώματα, τα οποία λόγω της συχνότητας, της σημασίας και της έντασης οδηγούν προς την ψύχωση. Η συνήθης έναρξη ενός επεισοδίου ψύχωσης, σχετίζεται με την εμφάνιση ψυχοσιόμορφων συμπτωμάτων (ψευδαισθήσεις, παραληρητική διάθεση, καχυποψία) στην καθημερινότητα του ατόμου, η οποία εμφάνιση μπορεί να είναι «οξεία» ή να είναι «ύπουλη». Στη δεύτερη περίπτωση, τα συμπτώματα που εμφανίζονται είναι κυρίως αρνητικά συμπτώματα ή συμπτώματα που σχετίζονται με το άγχος και τη διάθεση και προηγούνται της εμφάνισης των θετικών συμπτωμάτων. Η περίοδος που εμφανίζονται τα αρνητικά συμπτώματα θεωρείται ως μια πρόδρομη φάση της νόσου και μπορεί να έπεται μιας ακόμα πιο πρώιμης περιόδου, η οποία εκτείνεται από την περίοδο που το άτομο είναι νεογνό και παιδί ως και την εφηβεία. Τέλος, στους παράγοντες που μπορεί να λειτουργούν προβλεπτικά συμπεριλαμβάνονται και οι παράγοντες που σχετίζονται με το περιβάλλον όπως είναι το τραύμα, η μετανάστευση και το γεγονός πως το άτομο ανήκει σε μια εθνική ή κοινωνική μειονότητα.
Αγωγή στο Πρώτο Ψυχωσικό Επεισόδιο
Η φαρμακευτική αντιμετώπιση του πρώτου ψυχωσικού επεισοδίου περιλαμβάνει το οξύ στάδιο, τη φάση της σταθεροποίησης και τη φάση της συντήρησης. Κάθε στάδιο της φαρμακευτικής αντιμετώπισης περιλαμβάνει κάποιους στόχους. Αναλυτικότερα:
Στο οξύ στάδιο οι στόχοι είναι οι εξής:
- Μείωση των σοβαρών και οξέων ψυχωσικών συμπτωμάτων Στη φάση της σταθεροποίησης είναι οι εξής:
- Συντήρηση των θεραπευτικών κεκτημένων με απώτερο σκοπό την αποτροπή της υποτροπής λόγω της διακοπής της φαρμακευτικής αγωγής
Στη φάση της συντήρησης:
- Διατήρηση της αποφυγής της υποτροπής και προσπάθεια για ενδυνάμωση και επανένταξη του ατόμου στις προ της νόσου δραστηριότητες
Είδη αντιψυχωσικών φαρμάκων
Για ασθενείς με πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο είναι ιδιαίτερα σημαντική η επιλογή του καταλληλότερου αντιψυχωσικού φαρμάκου διότι θα παίξει σημαντικό ρόλο στη στάση του ασθενή απέναντι στη φαρμακοθεραπεία στο μέλλον. Υπάρχουν αρκετές ομάδες που έχουν κάποιες κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines), όπως η Texas Medication Algorithm Project (TMAP), η Schizophrenia Patients Outcome Research Team (PORT) και η Mount Sinai Consensus Conference (MSCC), ότι για άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένια αλλά κυρίως για εκείνους που εκδηλώνουν ένα πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο η πρώτη επιλογή είναι τα αντιψυχωσικά 2ης γενιάς. Παρόμοιες ήταν και οι προτάσεις από την WPA (World Psychiatric Association) αλλά και από την βρετανική ομάδα NICE (National Institute for Clinical Excellence) Σε μια σχετική έρευνα που πήραν μέρος 47 ειδικοί από τις ΗΠΑ ψηφίστηκαν με συντριπτική πλειοψηφία τα αντιψυχωσικά φάρμακα 2ης γενιάς ως πρώτη επιλογή. Αρχικά προτιμήθηκε η ρισπεριδόνη αλλά όπως επισημαίνουν οι ειδικοί η διαβάθμιση των φαρμάκων σε πρώτης γραμμής (first line) ή υψηλής δεύτερης γραμμής (high second line) είναι σχηματική διότι δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους ενώ θεωρητικώς τα αντιψυχωσικά φάρμακα 2ης γενιάς θα πρέπει να θεωρούνται φάρμακα πρώτης γραμμής, ενώ αντίθετα της 1ης αποτελούν δεύτερη επιλογή.
Τα φάρμακα 1ης γενιάς είναι η αλοπεριδόλη, η ζουκλοπενθιξύλη, η πενφλουριδόλη και η χλωροπρομαζίνη. Ενώ τα φάρμακα 2ης γενιάς είναι η αμισουλπρίδη, η αριπιπραζόλη, η κουετιαπίνη, η ολανζαπίνη, η παλιπεριδόνη, η ρισπεριδόνη, η κλοζαπίνη και η ζιπρασιδόνη.
Συμπερασματικά, η διαχείριση ενός ψυχωτικού επεισοδίου απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει τόσο άμεσες όσο και μακροπρόθεσμες στρατηγικές. Τα φάρμακα, ιδιαίτερα τα αντιψυχωσικά, παίζουν κρίσιμο ρόλο στη σταθεροποίηση του ατόμου, ανακουφίζοντας από συμπτώματα όπως οι παραισθήσεις, οι ψευδαισθήσεις και η αποδιοργανωμένη σκέψη. Αυτά τα φάρμακα, που συχνά κατηγοριοποιούνται σε τυπικά και άτυπα αντιψυχωσικά, πρέπει να προσαρμόζονται στις συγκεκριμένες ανάγκες του ασθενούς, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η αποτελεσματικότητα, το προφίλ των παρενεργειών και η ατομική ανταπόκριση. Πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή, η συνεχιζόμενη υποστήριξη μέσω θεραπείας, προσαρμογών στον τρόπο ζωής και δικτύων κοινωνικής υποστήριξης είναι απαραίτητη για τη διαρκή ανάρρωση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Είναι επιτακτική ανάγκη οι ειδικοί ψυχικής υγείας να παρακολουθούν στενά τον ασθενή, να προσαρμόζουν τα θεραπευτικά πλάνα όπως είναι αναγκαίο και να παρέχουν ολιστική φροντίδα για την αντιμετώπιση τόσο των ιατρικών όσο και των ψυχοκοινωνικών πτυχών της ψύχωσης.
