Η ψύχωση και η οριακή διαταραχή προσωπικότητας είναι δυο διαταραχές που συχνά εμφανίζουν επικαλυπτόμενα συμπτώματα. Ορισμένα από αυτά είναι η διαστρεβλωμένη αντίληψη της πραγματικότητας, οι παρανοϊκές ιδέες και το αποδιοργανωμένο συναίσθημα. Παρ’ όλα αυτά, οι δύο διαταραχές διαφέρουν στη δομή της προσωπικότητας, στη διάρκεια των συμπτωμάτων και στην αιτιοπαθογένεια.Η ορθή διαφορική διάγνωση είναι κρίσιμη, γιατί καθορίζει την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγισηκαι επηρεάζει την πρόγνωση της πορείας του ατόμου.
Αρχικά για να γίνει ο διαχωρισμός μεταξύ των δυο διαγνώσεων, θα πρέπει να είναι σαφή τα συμπτώματα και τα χαρακτηριστικά των δυο αυτών διαταραχών. Στην περίπτωση της ψύχωσης λοιπόν υπάρχουν κατά βάση, τα θετικά συμπτώματα (ακουστικές ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες) και τα αρνητικά συμπτώματα (αποδιοργάνωση της συμπεριφοράς, έκπτωση της λειτουργικότητας). Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας από την άλλη χαρακτηρίζεται από συναισθηματική αστάθεια, διαταραχή ταυτότητας, φόβο εγκατάλειψης και παρορμητικότητα. Ωστόσο, είναι γνωστό από πολλές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί πως η οριακή διαταραχή της προσωπικότητας μπορεί να παρουσιάζει και ψυχωτικά στοιχεία (Thompsonet. Al, 2019). Συχνά τα άτομα με ΟΔΠ, υπό συναισθηματική πίεση, μπορεί να εμφανίσουν παροδικά ψυχωτικά επεισόδια. Αντίθετα με την ψύχωση όπου η διαστρέβλωση της πραγματικότητας είναι διάχυτη και ανεξάρτητη από το πλαίσιο, στην ΟΔΠ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το συναίσθημα.
Με μία πρώτη ματιά φαίνεται πως τα ψυχωτικά συμπτώματα των ασθενών με οριακή διαταραχή της προσωπικότητας είναι παρόμοια με εκείνα των ασθενών με ψύχωση και δεν διαφέρουν.Κάποια από αυτά τα συμπτώματα είναι και οι ακουστικές ψευδαισθήσεις αλλά και οι παραληρητικές ιδέες (Biancalani et. Al, 2023). Συχνά στην περίπτωση της οριακής διαταραχής, οι ψευδαισθήσεις αυτές αναφέρονται ως «ψευδο-ψευδαισθήσεις». Αυτή η ομοιότητα στα χαρακτηριστικά εγείρει και το ερώτημα του κατά πόσο οι δυο αυτές διαταραχές εντάσσονται στους ίδιους νευρωνικούς μηχανισμούς ή αν έχουν κάποιους κοινούς παράγοντες κινδύνου.
Οι διαφορές μεταξύ των δυο διαταραχών φαίνονται στην διάρκεια και την σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Στην περίπτωση της ψύχωσης, τα συμπτώματα έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ενώ στην ΟΔΠ είναι παροδικά. Επίσης στην περίπτωση της ψύχωσης το άτομο είναι πιο δύσκολο να έχει ενσυναίσθηση της κατάστασης του σε σχέση με την οριακή διαταραχή ενώ το περιεχόμενο των σκέψεων στην δεύτερη περίπτωση είναι κυρίως συναισθηματικό και αφορά σχέσεις. Κάποιες μελέτες ωστόσο δείχνουν πως αυτός ο διαχωρισμός και αυτές οι διαφορές συχνά δεν έχουν σημασία. Στην πραγματικότητα, οι ασθενείς μπορεί να έχουν και τις δύο διαταραχές. Όπως στην κατάθλιψη και τη διπολική διαταραχή, τα ψυχωτικά συμπτώματα είναι απλώς ένας δείκτης πιο σοβαρής διαταραχής, έτσι μπορεί να υπάρχει και η οριακή διαταραχή με ψυχωσικά στοιχεία και μπορεί να υποδηλώνουν την παρουσία μιας ακόμη πιο εκτεταμένης ασθένεια(Minarikova et. Al, 2022). Επίσης, μια λανθασμένη αντίληψη είναι οι παραληρητικές ιδέες στην οριακή διαταραχή προσωπικότητας να θεωρούνται παροδικές και ίσως πιο ήπιες. Μπορεί πράγματι να διατηρούνται για μικρότερο χρονικό διάστημα από την ψύχωση ωστόσο ακριβώς επειδή συνδέονται με το συναίσθημα, μπορεί να οδηγήσουν πολύ πιο εύκολα σε αυτοκτονικό ιδεασμό και επικίνδυνες συμπεριφορές(Cavelti et. Al, 2021).
Πέρα από την αιτιοπαθογένεια, την διάρκεια και την έκφραση και το περιεχόμενο των παρανοϊκών ιδεών που διαφέρουν στις δυο διαταραχές, σημασία έχει να καταδειχθεί και η θεραπευτική προσέγγιση που πρέπει να εφαρμοστεί. Αυτός είναι και ένας από τους βασικούς λόγους που πρέπει να γίνει η διαφορική διάγνωση, διότι αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο. Η ψύχωση αντιμετωπίζεται κυρίως φαρμακολογικά με την χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής. Συμπληρωματικά με αυτήν μπορεί να εφαρμοστούν και ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις όπως η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική προσέγγιση στην ψύχωση (CBTp) και η ψυχοεκπαίδευση. Στην Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας, η αντιμετώπιση γίνεται κυρίως ψυχοθεραπευτικά με διάφορες προσεγγίσεις.
Συμπερασματικά, η διάγνωση της Ψύχωσης και της Οριακής Διαταραχής Προσωπικότητας είναι μια πρόκληση. Παρότι ο πυρήνας των δυο διαταραχών είναι διαφορετικός και στην μία περίπτωση γίνεται λόγος για Ψύχωση ενώ στην άλλη περίπτωση για μια διαταραχή προσωπικότητας, η συμπτωματολογία συχνά συγχέεται με μικρές διαφορές στην διάρκεια και το περιεχόμενο της. Λανθασμένη διάγνωση ωστόσο μπορεί να οδηγήσει ψυχωσικούς ασθενείς σε ανεπαρκή αντιμετώπιση χωρίς φαρμακευτική αγωγή ενώ οριακούς ασθενείς σε υπερβολική χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Καταλήγοντας λοιπόν, τονίζεται η σημασία της διαφορικής διάγνωσης ανάμεσα στις δυο διαταραχές.
Βενετία Πράπα – Ψυχολόγος
Οικοτροφείο «Αττική»
Βιβλιογραφία:
Biancalani, A., Pelizza, L., &Menchetti, M. (2023). Borderline personality disorder and early psychosis: a narrative review. Annals of General Psychiatry, 22(1), 44.
Cavelti, M., Thompson, K., Chanen, A. M., & Kaess, M. (2021). Psychotic symptoms in borderline personality disorder: developmental aspects. Current opinion in psychology, 37, 26-31.
Minarikova, K. B., Prasko, J., Holubova, M., Vanek, J., Kantor, K., Slepecky, M., … &Ociskova, M. (2022). Hallucinations and other psychotic symptoms in patients with borderline personality disorder. Neuropsychiatric disease and treatment, 18, 787.
Thompson, K. N., Cavelti, M., &Chanen, A. M. (2019). Psychotic symptoms in adolescents with borderline personality disorder features. European child&adolescentpsychiatry, 28(7), 985-992.
