Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΑ ΦΙΛΤΡΑ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ

Η Αισθητηριακή Επεξεργασία αποτελεί κεντρικό στοιχείο για την κατανόηση της εμπειρίας των ατόμων στο Φάσμα του Αυτισμού. Οι διαφορές στην αντίληψη και απόκριση στα αισθητηριακά ερεθίσματα επηρεάζουν την καθημερινότητα, την ψυχική υγεία και την κοινωνική αλληλεπίδραση. Στο παρόν άρθρο διερευνώνται οι αισθητηριακές εμπειρίες στον αυτισμό. Τέλος, συζητούνται προτάσεις για παρεμβάσεις και προσαρμογές σε εκπαιδευτικά, οικογενειακά και κοινωνικά πλαίσια.

Η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦ) είναι μια σύνθετη νευροαναπτυξιακή πάθηση που χαρακτηρίζεται κυρίως από προκλήσεις κοινωνικής επικοινωνίας και περιορισμένες, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, οι οποίες αποτελούν χαρακτηριστικά γνωρίσματα για τη διάγνωσή της(Katikaretal.,2025; Davidetal.,2024).Οι Διαταραχές που υπάγονται στο Φάσμα του Αυτισμού(AutismSpectrumDisorder) δεν αποτελούν μια ενιαία εμπειρία αλλά ένα φάσμα μέσα από το οποίο κάθε άτομο αντιλαμβάνεται και βιώνει τον κόσμο διαφορετικά(Leppinketal.,2025).

Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα αποτελούν και οι ιδιαιτερότητες στην αισθητηριακή επεξεργασία(Olsonetal.,2022). Ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος νοηματοδοτεί τα ερεθίσματα μπορεί να διαφοροποιεί ριζικά την καθημερινότητα του(Leppinketal.,2025; Yeung&Thomacos,2020).

Η αισθητηριακή αντίληψη περιλαμβάνει οκτώ διαφορετικές μορφές(Leppinketal.,2025).Πιο συγκεκριμένα, οι μορφές αυτές είναι:

οπτική,
ακουστική,
απτική,
οσφρητική,
γευστική,
αιθουσαία,
ιδιοδεκτική και διαδεκτική( η επίγνωση εσωτερικών σωματικών σημάτων).

Αισθητηριακή Επεξεργασία στον Αυτισμό

Η αισθητηριακή επεξεργασία αναφέρεται στην ικανότητα του εγκεφάλου και συγκεκριμένα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος(ΚΝΣ) να ερμηνεύει πληροφορίες αισθητηριακού περιεχομένου(Olsonetal.,2022).Είναι αξιοσημείωτο να ληφθεί υπόψιν το γεγονός ότι η συχνότητα εμφάνισης προβλημάτων αισθητηριακής επεξεργασίας σε έναν υγιή πληθυσμό εκτιμάται ότι είναι 2,8%–6,5%, ενώ το 60%–95% των παιδιών με ΔΑΦ αναφέρεται ότι αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα. Τα άτομα με ΔΑΦ παρουσιάζουν συχνά αντιδράσεις όπως:

Υπερευαισθησία(έντονη αντίδραση σε ήχους, φώτα κλπ.)
Υποευαισθησία(μειωμένη αντίδραση σε ερεθίσματα όπως θερμοκρασία ή σωματικός πόνος)
Αναζήτηση αισθητηριακών εμπειριών( ανάγκη για διαρκή διερεύνηση, έντονη κίνηση κλπ.)

Νέα ερευνητικά δεδομένα παρουσιάζονται για την ΔΑΦ και την σχέση με τα αισθητηριακά ερεθίσματα. Πιο αναλυτικά, προκύπτει ότι η διαδεκτική αντίληψη μπορεί να εμφανίζεται μειωμένη σε παιδιά που έχουν λάβει διάγνωση ΔΑΦ συγκριτικά με παιδιά χωρίς διάγνωση(Leppinketal.,2025).Οι διαταραχές στην αισθητηριακή επεξεργασία μπορούν να οδηγήσουν σε δυσκολίες στην ενσωμάτωση διαφόρων ερεθισμάτων, με αποτέλεσμαδιάφορες προκλήσειςκοινωνικού, συμπεριφορικού και συναισθηματικού περιεχομένου(Chenetal.,2024).

Επίδραση στην Καθημερινότητα

Διαφορές παρατηρούνται σε τομείς όπως:

Εκπαίδευση
Κοινωνική Ζωή
Οικογενειακή Καθημερινότητα
Ψυχική υγεία

Προτάσεις Παρέμβασης

Ενημέρωση Γονέων και Εκπαιδευτικών

Για την κατανόηση της αισθητηριακής διαφορετικότητας

Ανάπτυξη Στρατηγικών Αυτορρύθμισης

Ανάπτυξη παιδιών και ενηλίκων με αυτισμό να αναγνωρίζουν πότε πλησιάζουν αισθητηριακή υπερφόρτωση ζητώντας διάλλειμα

Ψυχοεκπαίδευση και Συνεργασία με Ειδικούς(Εργοθεραπευτές, Ψυχολόγους, Λογοθεραπευτές)

Ενίσχυση γνώσεων γύρω από τις αισθητηριακές ανάγκες και τον αυτισμό

Αισθητηριακά Προγράμματα

Δραστηριότητες που εντάσσονται στην καθημερινότητα( οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν κίνηση, άσκηση, αντικείμενα αφής, όπου βοηθούν στην ρύθμιση και κατανόηση των αισθήσεων)

Συμπέρασμα

Η κατανόηση της καθημερινότητας μέσα από τα αισθητηριακά φίλτρα του αυτισμού αποτελεί κρίσιμο βήμα για την ανάπτυξη κατάλληλων υποστηρικτικών πλαισίων. Η αναγνώριση της αισθητηριακής ποικιλομορφίας βελτιώνει όχι μόνο την ποιότητα ζωής των ατόμων με αυτισμό αλλά συμβάλλει και στην κοινωνική ένταξη και αποδοχή.

Βιβλιογραφία

Chen,Xi,Saunders, R., Simmons, D., Vasiliki Totsika, V., &Mandy,W. (2024). A systematic review and meta-analysis of the relationship between sensory processing differences and internalizing/externalizing problems in autism. Clinical Psychology Review,114. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2024.102516.
David, F., Kalibala, G., Pichon, B., & Jan Treur. (2024). A Network Model for Modulating Sensory Processing Sensitivity in Autism Spectrum Disorder: Epigenetics, Adaptivity, and Other Factors. Cognitive Systems Research,87. https://doi.org/10.1016/j.cogsys.2024.101240
Katikar, M.S.,Devi, A., & Prashanth Prabhu, P. (2025). Sensory processing in autism spectrum disorder: Insights into misophonia, and hyperacusis autism spectrum disorder. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology,189. https://doi.org/10.1016/j.ijporl.2025.112241.
Leppink, A.J., van de Wetering,E.H., Rietman, A.B., van Zwam, A.R., & Schappin,R. (2025). Sensory processing in children with functional daytime urinary incontinence: A comparative study with autism spectrum disorder. Journal of Pediatric Urology. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2025.02.002
Olson, A., Krall, J., Baranova, A., & Margaret Slavin, M. (2022). Choline Intake and Sensory Processing Symptoms in Children with Autism Spectrum Disorder. Current Developments in Nutrition,6(1),799. https://doi.org/10.1093/cdn/nzac064.018.
Yeung, L.H., & Nikos Thomacos, N. (2020). Assessments of sensory processing in infants and children with autism spectrum disorder between 0–12 years old: A scoping review. Research in Autism Spectrum Disorders,72.https://doi.org/10.1016/j.rasd.2020.101517