Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα νευροαναπτυξιακών διαφοροποιήσεων, οι οποίες επηρεάζουν την επικοινωνία, την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη συμπεριφορά. Σε ένα σχολικό περιβάλλον, όπου η κοινωνικοποίηση και η προσαρμογή σε δομές είναι βασικά στοιχεία της καθημερινότητας, ο ρόλος του σχολικού ψυχολόγου είναι ζωτικής σημασίας για την ουσιαστική ένταξη και υποστήριξη των μαθητών με ΔΑΦ.
Ποιος είναι ο ρόλος του σχολικού ψυχολόγου;
Ο σχολικός ψυχολόγος είναι ο ειδικός που γεφυρώνει το παιδαγωγικό με το ψυχοκοινωνικό πλαίσιο ενός σχολείου. Στην περίπτωση των παιδιών με ΔΑΦ, αναλαμβάνει ρόλους που περιλαμβάνουν:
- Αξιολόγηση και Διάγνωση
- Συμμετέχει στη διεπιστημονική ομάδα για την αναγνώριση των ιδιαίτερων αναγκών του παιδιού.
- Συμβάλλει στην πρώιμη ανίχνευση και κατανόηση των χαρακτηριστικών της ΔΑΦ.
- Χρησιμοποιεί εξειδικευμένα εργαλεία αξιολόγησης (παρατήρηση, ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις με γονείς και εκπαιδευτικούς).
- Σχεδιασμός Εξατομικευμένων Παρεμβάσεων
- Συνδράμει στον σχεδιασμό και την εφαρμογή Εξατομικευμένου Εκπαιδευτικού Προγράμματος (ΕΕΠ).
- Βοηθά στην προσαρμογή του αναλυτικού προγράμματος, λαμβάνοντας υπόψη τα μαθησιακά προφίλ των παιδιών με ΔΑΦ.
- Παρέχει ψυχοκοινωνική στήριξη σε μαθητές με ΔΑΦ, εστιάζοντας στην ενίσχυση της αυτορρύθμισης, της κοινωνικής κατανόησης και της συναισθηματικής έκφρασης.
- Συνεργασία με Εκπαιδευτικούς και Γονείς
- Καθοδηγεί και συμβουλεύει τους εκπαιδευτικούς για κατάλληλες στρατηγικές διαχείρισης συμπεριφοράς μέσα στην τάξη.
- Οργανώνει συναντήσεις με γονείς για να ενισχύσει τη συνέπεια ανάμεσα στο σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον.
- Ενισχύει τη διεπιστημονική συνεργασία (π.χ. με λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, ειδικούς παιδαγωγούς).
- Καλλιέργεια ενός Συμπεριληπτικού Κλίματος
- Εκπαιδεύει την σχολική κοινότητα (εκπαιδευτικούς, συμμαθητές) στην κατανόηση της νευροποικιλότητας και στην αποδοχή της διαφορετικότητας.
- Παρεμβαίνει σε φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού, απομόνωσης ή σχολικού εκφοβισμού.
- Οργανώνει δράσεις προαγωγής ενσυναίσθησης και σεβασμού προς τα άτομα με ΔΑΦ.
Προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι σχολικοί ψυχολόγοι
Παρά τον κρίσιμο ρόλο τους, οι σχολικοί ψυχολόγοι συχνά εργάζονται υπό δύσκολες συνθήκες:
- Υπερβολικός αριθμός μαθητών ανά ψυχολόγο (συχνά 3–4 σχολικές μονάδες ανά ειδικό).
- Έλλειψη επαρκούς επιμόρφωσης στην ειδική αγωγή και την ΔΑΦ.
- Περιορισμένοι πόροι και ανεπαρκής συνεργασία με εξωτερικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Προτάσεις για Ενίσχυση του Ρόλου τους
- Θεσμική κατοχύρωση της τακτικής παρουσίας σχολικού ψυχολόγου σε κάθε σχολική μονάδα.
- Εξειδικευμένη επιμόρφωση στις διαταραχές νευροαναπτυξιακού φάσματος.
- Αύξηση συνεργασίας μεταξύ σχολείου και κοινότητας (ΚΕΔΑΣΥ, ψυχίατροι, κοινωνικές υπηρεσίες).
- Προγράμματα πρόληψης και ενδυνάμωσης για όλη τη σχολική κοινότητα.
Συμπερασματικά, ο σχολικός ψυχολόγος είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για τη στήριξη των παιδιών με ΔΑΦ, όχι μόνο σε επίπεδο μαθησιακής προσαρμογής, αλλά κυρίως στην ψυχοκοινωνική τους ενδυνάμωση. Η συστηματική και ουσιαστική παρουσία του στο σχολείο μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά σε ένα περιβάλλον όπου η διαφορετικότητα δεν είναι εμπόδιο, αλλά ευκαιρία για συλλογική πρόοδο και αμοιβαία κατανόηση.
Σαμαρά Ευαγγελία
Ψυχολόγος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Aiello, R., Ruble, L., & Esler, A. (2017).National study of school psychologists
use of evidence-based assessment in autism spectrum disorder. Journal of Applied School Psychology, 33(1), 67–88. DOI: 10.1080/15377903.2016.1236307.
Splett, J. W., Fowler, JF., Weist, MD., McDaniel, HM., & Dvorsky, MV. (2013). The
critical role of school psychology in the school mental health movement. Psychology in the Schools, 50(3), 245–258. DOI: 10.1002/pits.21677.
