Στον κλάδο της ψυχικής υγείας, η έννοια της αποκατάστασης απέκτησε σπουδαιότητα, ύστερα από το γεγονός, ότι η απο-ιδρυματοποιήση οδήγησε σε αύξηση των ανθρώπων με σοβαρές ψυχικές ασθένειες, οι οποίοι εξέρχονταν από τα νοσοκομεία. Η αποτυχημένη προσπάθεια του συστήματος φροντίδας να παρέχει αποκατάσταση για αυτά τα άτομα, έφερε ως αποτέλεσμα την δημιουργία της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης.Το 1979, ο William Anthony ανέφερε πως το έργο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης για κάποιον με ψυχική ασθένεια να δύναται να εφαρμόσει σωματικές, συναισθηματικές και νοητικές δεξιότητες, ώστε να διαβιώσει στην κοινότητα, χωρίς να έχει ανάγκη τους επαγγελματίες υγείας (Ryznar E., Pederson A., Reinecke M., Csernansky J., 2020).
Η Διοίκηση Υπηρεσιών Κατάχρησης Ουσιών και Ψυχικής Υγείας (SAMSHA) παραθέτει τον εξής ορισμό για την έννοια της αποκατάστασης: «Αποκατάσταση είναι η διαδικασία αλλαγής μέσω της οποίας τα άτομα βελτιώνουν την υγεία και ευεξία τους, ζουν αυτοκατευθυνόμενες ζωές και προσπαθούν να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους». Από την SAMSHA εξάγονται και τέσσερις διαστάσεις ανάκαμψης, οι οποίες είναι Υγεία, Σπίτι, Σκοπός, Κοινότητα. Ωστόσο οι PasqualottoL., CibinM., BarbanD., PerrelliE., καιCazzinA. (2022)παρουσίασαν τις παραπάνω διαστάσεις με ορισμένες τροποποιήσεις και συγκεκριμένα ανέφεραν τις έννοιες Ενδυνάμωση, Στέγαση, Εργασία και Σχέσεις και Ενεργή Ιθαγένεια (Pasqualotto L., Cibin M., Barban D., Perrelli E., και Cazzin A. 2022).
Η Ενδυνάμωση σχετίζεται με την υπευθυνότητα ενός ατόμου για την διαχείριση της υγείας του. Η ανάπτυξη, που προέρχεται από την ενδυνάμωση, έχει σκοπό την δημιουργία της αίσθησης του ασθενούς ως “πρωταγωνιστή” και ως άνθρωπο, που έχει την ευθύνη της φροντίδας του εαυτού του. Η ενδυνάμωση χρειάζεται να αναπτύσσεται απο ψυχοεκπαιδεύσεις, οι οποίες να περιλαμβάνουν την αντίληψη των διαταραχών του ατόμου, αλλά και την ενημέρωση για τις εξελίξεις των θεραπειών και κυρίως της φαρμακολογίας (Pasqualotto L., Cibin M., Barban D., Perrelli E., και Cazzin A. 2022).
Επιπλέον, όσον αφορά τη στέγαση, η ύπαρξη κάποιου ασφαλούς και σταθερού πλαισίου διαμονής καθίσταται σημαντική για την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση. Η εγκατάσταση στο σπίτι της οικογένειας, ίσως να μην καθίσταται ενδεικτική, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που είχε πραγματοποιηθεί σύγκρουση μεταξύ του ασθενούς και της οικογένειας. Τα πλαίσια ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης οφείλουν να υποστηρίζουν τη διαβίωση του ατόμου, με τη χρήση της μεταβατικής στέγασης (Pasqualotto L., Cibin M., Barban D., Perrelli E., και Cazzin A. 2022).
Η διατήρηση και του επαγγέλματος και των κοινωνικών σχέσεων είναι εξίσου σπουδαία, καθώς το επάγγελμα συμβάλλει στην καθημερινότητα ενός ατόμου, αποδίδει κοινωνικό ρόλο, μέσω της ανάπτυξης της ταυτότητας,της αυτοεκτίμησης και της αυτοαποτελεσματικότητας, αλλά και προσφέρει εισόδημα, ώστε το άτομο να είναι αυτόνομο. Σε πλαίσια ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης χρειάζεται να υπάρχει μέριμνα και για τις εργασιακές δραστηριότητες ενός ατόμου, δηλαδή την ποιότητα, τον ρυθμό εργασίας κλπ, και για τις κοινωνικές δεξιότητες, οι οποίες διαδραματίζουν ρόλο στις αλληλεπιδράσεις στον χώρο εργασίας. Επιπλέον, οι κοινωνικές δεξιότητες καθίστανται σημαντικές για την δημιουργία υγιών κοινωνικών επαφών και την ένταξη στην κοινωνία (Pasqualotto L., Cibin M., Barban D., Perrelli E., και Cazzin A. 2022).
Σχετική με την αποκατάσταση είναι και η ενεργή συμμετοχή των ατόμων στα κοινά. Αν εφαρμόζονται όσα προαναφέρθηκαν παραπάνω, τότε οι παρεμβάσεις για την προώθηση της ενεργού ιδιότητας ενός ατόμου ως πολίτης αποτελούν θεραπευτικές οδοί (Pasqualotto L., Cibin M., Barban D., Perrelli E., και Cazzin A. 2022).
Με την πάροδο του χρόνου, έχουν δημιουργηθεί ποικίλα μοντέλα ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης για διαφορετικούς σκοπούς, όπως η επαγγελματική αποκατάσταση, η υποστηριζόμενη απασχόληση, η μεταβατική απασχόληση και διάφορα μοντέλα τοποθέτησης (Stout C., Hayes R., 2005).
Η επαγγελματική αποκατάσταση αποτελεί πυρήνα της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, λόγω της υποστήριξης που παρέχει στους ανθρώπους, για να αποκτήσουν ή να διατηρήσουν τον επαγγελματικό τους ρόλο, ο οποίος αποτελεί, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, σπουδαίο κοινωνικό ρόλο. Μέσω της εργασίας, οι άνθρωποι διαμορφώνουν θεμελιώδεις τομείς του εαυτούς τους και αισθάνονται παραγωγικοί (Stout C., Hayes R., 2005) .
Η υποστηριζόμενη απασχόληση αποτελεί μοντέλο επαγγελματικής αποκατάστασης. Παρέχει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να έχουν μια εργασία, η οποία καθίσταται συναγωνιστική. Η απόκτηση μιας συναγωνιστικής εργασίας, μέσω της υποστηριζόμενης απασχόλησης, οδήγησε σε βελτίωση της ποιότητας ζωής και της αυτοεκτίμησης των ανθρώπων. Σύμφωνα με τους Stout C., Hayes R., (2005)οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας και επαγγελματικής αποκατάστασης χρειάζεται να ταυτίζονται και όχι να διαχωρίζονται (Stout C., Hayes R., 2005).
Η μεταβατική απασχόληση συμβάλλει στην προσαρμογή των ανθρώπων στην κοινοτική ζωή με την παροχή ευκαιριών για συμμετοχή, με στόχο την ένταξη τους και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους. Κατά τη μεταβατική απασχόληση, τα άτομα τοποθετούνται σε εργασιακές μονάδες λέσχης, με σκοπό την ανάπτυξη εργασιακών σχέσεων και εμπιστοσύνης ανάμεσα στα μέλη. Ύστερα από την προσαρμογή των μελών στην εργασία και την δημιουργία βασικών εργασιακών δεξιοτήτων, τα άτομα μεταφέρονται σε μεταβατικές θέσεις εργασίας, οι οποίες προέκυψαν από εργαζομένους σε συνεργασία με υπηρεσίες της κοινότητας (Stout C., Hayes R., 2005) .
Τα διάφορα μοντέλα τοποθέτησης συμπεριλαμβάνουν όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις εργασιακές εμπειρίες. Σε αυτό το μοντέλο, υποστηρίζεται η χρησιμότητα της ποικιλίας επαγγελματικών επιλογών για τους ανθρώπους (Stout C., Hayes R., 2005).
Στις θεραπείες των ψυχικών ασθενειών, η ψυχοκοινωνική αποκατάσταση χρειάζεται να αποτελεί τμήμα της θεραπευτικής διαδικασίας. Για κάτι τέτοιο, θα ήταν αναγκαία μια επένδυση τόση, όση αυτή που εφαρμόζεται για τη θεραπεία των συμπτωμάτων της ασθένειας(Pasqualotto L., Cibin M., Barban D., Perrelli E., και Cazzin A. 2022).
ΑΝΕΖΙΝΑ ΚΟΥΛΑΛΗ
Κοινωνική Λειτουργός- Οικοτροφείο ΠΕ Δυτικού Τομέα Αθηνών
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Pasqualotto L., Cibin M., Barban D., Perrelli E., και Cazzin A. 2022. The Development of ICF-Recovery tools to support an evidence-based psychosocial rehabilitation, Journal of Advanced Health Care, 5, I. 2, p. 7-13.
- Ryznar E., Pederson A., Reinecke M., Csernansky J., 2020. Landmark Papers in Psychiatry- Seminal papers with Expert Commentaries, Oxford University Press,Section IV, p. 234-237
- Stout C., Hayes R., 2005. The Evidence-Based Practice- Methods, Models and Tools for Mental Health Professionals, John Wiley and Sons Inc., Section 6, p. 109-143
