Η συνηγορία (advocacy) αναφέρεται στη διαδικασία υποστήριξης ενός ατόμου ή ομάδας για την προώθηση και προστασία των δικαιωμάτων τους, με στόχο την κοινωνική δικαιοσύνη(Advocacy Services for Adults with Health and Social Care Needs, 2022).
Στο πλαίσιο της ψυχικής υγείας, η συνηγορία στοχεύει στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές και στη μείωση του στίγματος και των διακρίσεων. Περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως η εκπαίδευση, η πληροφόρηση, η συμβουλευτική, και η διαμεσολάβηση, προάγοντας την ενεργή συμμετοχή των ατόμων στις διαδικασίες που τους αφορούν(Varghese, 2015). Βασικά χαρακτηριστικά της συνηγορίας είναι η ενδυνάμωση των ατόμων να εκφράζουν τις απόψεις τους, η ανεξαρτησία των υποστηριζόμενων ατόμων, η αμεροληψία και η εμπιστευτικότητα. Η συνηγορία ενισχύει την ικανότητα των ψυχικά ασθενών να λαμβάνουν αποφάσεις για την υγειονομική τους φροντίδα και να προασπίζονται τα δικαιώματά τους, ενώ παράλληλα προάγει την αποκατάστασή τους. Φορείς συνηγορίας περιλαμβάνουν οικογένειες, οργανώσεις ασθενών, επαγγελματίες υγείας και κρατικούς φορείς(Funk et al., 2006).
Η συνηγορία στην ψυχική υγεία είναι θεσμός που σε πολλές χώρες έχει συμβάλει σημαντικά στην προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, ενώ στην Ελλάδα παραμένει υποτονική και σε μεγάλο βαθμό περιθωριοποιημένη. Παρά τις νομοθετικές ενέργειες που διασφαλίζουν τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών, δεν έχει αναπτυχθεί ένα σαφές νομικό πλαίσιο για τη συνηγορία (Μαραγκοζάκης Τ.). Το Σύνταγμα προστατεύει βασικά δικαιώματα, όπως:
Άρθρο 2, παρ.1: Προστασία της αξίας του ανθρώπου
Άρθρο 5, παρ.1: Δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ανάπτυξη της προσωπικότητας
Άρθρο 5, παρ.5: Προστασία της υγείας
Άρθρο 12: Δικαίωμα συνεταιρισμού
Άρθρο 25: Αρχές κοινωνικού κράτους
ωστόσο η πρακτική εφαρμογή αυτών είναι περιορισμένη.
Η ακούσια νοσηλεία στην Ελλάδα έχει ρυθμιστεί με το Ν. 2071/1992, που αντικατέστησε το αυστηρό καθεστώς της δικτατορίας. Αν και αναγνωρίζεται το δικαίωμα έφεσης για τους ψυχιατρικούς ασθενείς, έχουν καταγραφεί παραβιάσεις αυτών των δικαιωμάτων, με αποτέλεσμα καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το 2022, μία νέα Κοινή Υπουργική Απόφαση τροποποίησε τη διαδικασία μεταφοράς των ασθενών, με στόχο την προστασία των δικαιωμάτων τους και την καλύτερη υποστήριξή τους από εξειδικευμένο προσωπικό (Μαραγκοζάκης Τ.).
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, τα ποσοστά ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα παραμένουν υπερβολικά υψηλά. Οι ειδικοί προτείνουν την υιοθέτηση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα Ατόμων με Αναπηρία, τη δημιουργία εθνικού παρατηρητηρίου και τη μεγαλύτερη εμπλοκή των ληπτών υπηρεσιών και των οικογενειών τους στην ανάπτυξη των πολιτικών για την ψυχική υγεία (Μαραγκοζάκης Τ.).
Στην Ελλάδα, οι φορείς συνηγορίας περιλαμβάνουν κρατικούς οργανισμούς, τον Συνήγορο του Πολίτη, τις αρχές προστασίας προσωπικών δεδομένων, ΜΚΟ και οργανώσεις ληπτών υπηρεσιών υγείας. Ιδιαίτερα, ο Συνήγορος του Πολίτη μπορεί να κινητοποιήσει τις οικογενειακές οργανώσεις και τις οργανώσεις ψυχικής υγείας, να ενισχύσει την καταπολέμηση του στίγματος, και να υποστηρίξει την αξιολόγηση των ψυχιατρικών δομών (Σακκέλης, 2015).
Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Οργανώσεων για την Ψυχική Υγεία (ΠΟΣΟΨΥ) είναι ένας ακόμη σημαντικός φορέας συνηγορίας που συντονίζει τις δράσεις όλων των Συλλόγων Ψυχικής Υγείας στη χώρα, προάγοντας τη νομοθετική προστασία των ψυχικά ασθενών και των οικογενειών τους και υποστηρίζοντας την ψυχική υγεία μέσω συνεργασιών με επαγγελματίες του χώρου(Σακκέλης, 2015).
Ζαφειρίου Μαρία
Κοινωνική Λειτουργός MSc
Σωματείο ΜΚΧ Πρόληψης & Προαγωγής Υπηρεσιών Υγείας
Μονάδα Έγκαιρης Παρέμβασης
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Advocacy services for adults with health and social care needs. (2022). National Institute for Health and Care Excellence.
- Varghese P., (2015). Advocacy in mental health: Offering a voice to the voiceless. Indian Journal of Social Psychiatry, 31, 4
- Funk M., Minoletti A., Drew N., Taylor J., & Saraceno B., (2006). Advocacy for mental health: Roles for consumer and family organizations and governments. Health Promotion International, 21(1), 70–75.
- Μαραγκοζάκης Τ., (2024), Συνηγορία ασθενών με ψυχική διαταραχή, Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία
- ΣακέληςΓ., (2015). Κριτική Προσέγγιση στη Δράση του Συνηγόρου του Πολίτη Στη Ψυκική Υγεία. Από το Ενδυνάμωση και Συνηγορία, εκδ. Tόπος, Aθήνα
