ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ΑΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΨΥΧΩΣΗ;
Είναι σημαντικό να γνωρίζετε τα πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια της ψύχωσης, ώστε να μπορείτε να αναγνωρίσετε πότε κάποιος μπορεί να αναπτύσσει ψύχωση. Παρόλο που αυτά τα σημάδια μπορεί να μην είναι πολύ έντονα από μόνα τους, όταν τα εξετάζετε συνολικά, μπορεί να υποδηλώνουν ότι κάτι δεν πάει καλά. Μην αγνοείτε ή απορρίπτετε τέτοια προειδοποιητικά σημάδια, ακόμα κι αν εμφανίζονται σταδιακά και δεν είναι ξεκάθαρα. Μην υποθέσετε ότι το άτομο περνά απλώς μια φάση, κάνει κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών ή ότι τα συμπτώματα θα εξαφανιστούν από μόνα τους.
ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΩ ΚΑΠΟΙΟΝ;
ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΣΗΜΑΔΙΑ
Αλλαγές στα συναισθήματα και τα κίνητρα:
– Κατάθλιψη, άγχος, ευερεθιστότητα, αποπροσωποποίηση, αμβλυμένα ή ακατάλληλα συναισθήματα, αλλαγή στην όρεξη, μειωμένη ενέργεια και κίνητρα.
Αλλαγές στη σκέψη και την αντίληψη:
– Δυσκολίες συγκέντρωσης ή προσοχής, αίσθηση αλλοίωσης του εαυτού, των άλλων ή του εξωτερικού κόσμου (π.χ. αίσθηση ότι ο εαυτός ή οι άλλοι έχουν αλλάξει ή συμπεριφέρονται διαφορετικά), παράξενες ιδέες, ασυνήθιστες αισθητηριακές εμπειρίες (π.χ. αυξημένη ή μειωμένη ένταση οσμών, ήχων ή χρωμάτων).
Αλλαγές στη συμπεριφορά:
– Διαταραχές ύπνου, κοινωνική απομόνωση ή απόσυρση, μειωμένη ικανότητα να ανταποκριθεί σε επαγγελματικούς ή κοινωνικούς ρόλους.
– Τα άτομα που αναπτύσσουν ψυχωτική διαταραχή συχνά δεν ζητούν βοήθεια. Κάποιος που βιώνει βαθιές και τρομακτικές αλλαγές, όπως ψυχωτικά συμπτώματα, μπορεί να προσπαθήσει να τα κρατήσει μυστικά. Εάν ανησυχείτε για κάποιον, προσεγγίστε τον με φροντίδα και χωρίς κριτική διάθεση για να συζητήσετε τις ανησυχίες σας. Το άτομο μπορεί να μην σας εμπιστεύεται ή να φοβάται ότι θα το θεωρήσετε «διαφορετικό», και επομένως να μην είναι ανοιχτό μαζί σας. Αν είναι δυνατόν, προσεγγίστε το άτομο ιδιωτικά, σε έναν χώρο χωρίς περισπασμούς, ασφαλές και ήρεμο.
– Προσαρμόστε την προσέγγισή σας ανάλογα με τη συμπεριφορά του ατόμου (π.χ. αν το άτομο είναι καχύποπτο και αποφεύγει την οπτική επαφή, να είστε ευαίσθητοι και να του δώσετε τον χώρο που χρειάζεται). Μην αγγίζετε το άτομο χωρίς την άδειά του. Δηλώστε τις συγκεκριμένες συμπεριφορές που σας ανησυχούν και μην κάνετε υποθέσεις για τη διάγνωση του ατόμου. Επιτρέψτε του να μιλήσει για τις εμπειρίες και τις πεποιθήσεις του, αν το επιθυμεί. Όσο το δυνατόν περισσότερο, αφήστε το άτομο να καθορίσει τον ρυθμό και το ύφος της αλληλεπίδρασης. Αναγνωρίστε ότι μπορεί να είναι φοβισμένο από τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Ρωτήστε το άτομο τι θα το βοηθήσει να νιώσει ασφαλές και υπό έλεγχο. Διαβεβαιώστε το ότι είστε εκεί για να το βοηθήσετε και να το υποστηρίξετε και ότι θέλετε να το κρατήσετε ασφαλές. Αν είναι δυνατόν, προσφέρετε επιλογές για το πώς μπορείτε να το βοηθήσετε, ώστε να έχει τον έλεγχο. Μεταδώστε ένα μήνυμα ελπίδας, διαβεβαιώνοντάς το ότι υπάρχει βοήθεια και ότι τα πράγματα μπορούν να βελτιωθούν.
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ
– Να αντιμετωπίζετε το άτομο με σεβασμό.
– Δείξτε ενσυναίσθηση για το πώς αισθάνεται το άτομο σχετικά με τις πεποιθήσεις και τις εμπειρίες του, χωρίς να κρίνετε το περιεχόμενο αυτών των πεποιθήσεων και εμπειριών.
– Αποφύγετε να έρθετε σε αντιπαράθεση με το άτομο και μην το επικρίνετε ή το κατηγορείτε. Κατανοήστε τα συμπτώματα ως αυτό που είναι και προσπαθήστε να μην τα πάρετε προσωπικά. Μην χρησιμοποιείτε σαρκασμό και αποφύγετε πατροναριστικές δηλώσεις.
– Είναι σημαντικό να είστε ειλικρινείς όταν αλληλεπιδράτε με το άτομο.
– Τα άτομα που βιώνουν συμπτώματα ψύχωσης συχνά δεν μπορούν να σκεφτούν καθαρά. Αντιδράστε σε αποδιοργανωμένη ομιλία επικοινωνώντας με απλό και συνοπτικό τρόπο και επαναλάβετε πράγματα αν χρειάζεται. Να είστε υπομονετικοί και να δίνετε αρκετό χρόνο στο άτομο για να επεξεργαστεί τις πληροφορίες και να απαντήσει.
– Αν το άτομο δείχνει περιορισμένο εύρος συναισθημάτων, να γνωρίζετε ότι αυτό δεν σημαίνει ότι δεν νιώθει τίποτα. Ομοίως, μην υποθέτετε ότι το άτομο δεν μπορεί να κατανοήσει αυτά που λέτε, ακόμα κι αν η απάντησή του είναι περιορισμένη.
– Ρωτήστε το άτομο αν έχει αισθανθεί έτσι στο παρελθόν και, αν ναι, τι το βοήθησε τότε. Προσπαθήστε να μάθετε τι είδους βοήθεια πιστεύει ότι θα το βοηθήσει. Επίσης, προσδιορίστε αν το άτομο έχει ένα υποστηρικτικό κοινωνικό δίκτυο και, αν ναι, ενθαρρύνετέ το να αξιοποιήσει αυτές τις υποστηρίξεις.
– Αν το άτομο αποφασίσει να ζητήσει επαγγελματική βοήθεια, βεβαιωθείτε ότι υποστηρίζεται συναισθηματικά και πρακτικά στην πρόσβαση στις υπηρεσίες.
ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΑΝ ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ ΒΟΗΘΕΙΑ;
– Το άτομο μπορεί να αρνηθεί να ζητήσει βοήθεια ακόμα και αν συνειδητοποιεί ότι δεν είναι καλά. Η σύγχυση και ο φόβος για ό,τι του συμβαίνει μπορεί να το οδηγήσουν στο να αρνηθεί ότι κάτι δεν πάει καλά. Σε αυτή την περίπτωση, ενθαρρύνετέ το να μιλήσει με κάποιον που εμπιστεύεται. Είναι επίσης πιθανό το άτομο να αρνηθεί να ζητήσει βοήθεια επειδή δεν έχει επίγνωση ότι δεν είναι καλά. Μπορεί να αντιστέκεται ενεργά στις προσπάθειές σας να το ενθαρρύνετε να ζητήσει βοήθεια.
– Είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε ότι, εκτός αν το άτομο πληροί τα κριτήρια για υποχρεωτική νοσηλεία( επικίνδυνος για τον εαυτό του η τους άλλους), δεν μπορεί να εξαναγκαστεί σε θεραπεία. Αν δεν κινδυνεύει να βλάψει τον εαυτό του ή άλλους, θα πρέπει να παραμείνετε υπομονετικοί, καθώς τα άτομα που βιώνουν ψύχωση συχνά χρειάζονται χρόνο για να αποκτήσουν επίγνωση της κατάστασής τους. Μην απειλείτε το άτομο με νοσηλεία. Αντίθετα, παραμείνετε φιλικοί και ανοιχτοί στην πιθανότητα ότι μπορεί να θέλει τη βοήθειά σας στο μέλλον.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Σε μια κρίσιμη κατάσταση, προσπαθήστε να παραμείνετε όσο το δυνατόν πιο ήρεμοι. Αξιολογήστε την κατάσταση, εξετάζοντας τους κινδύνους που εμπλέκονται. Είναι σημαντικό να αξιολογήσετε αν το άτομο διατρέχει κίνδυνο αυτοκτονίας. Αν το άτομο έχει σχέδιο ή οδηγίες για πρόληψη υποτροπής, ακολουθήστε αυτές τις οδηγίες.
Επικοινωνήστε με σαφήνεια και συνοπτικότητα, χρησιμοποιώντας σύντομες, απλές προτάσεις. Μιλήστε ήρεμα, με μη απειλητικό τόνο και μέτριο ρυθμό. Αν το άτομο κάνει ερωτήσεις, απαντήστε με ηρεμία. Συμμορφωθείτε με τα αιτήματά του, εκτός αν είναι επικίνδυνα ή παράλογα. Αυτό δίνει στο άτομο την ευκαιρία να νιώσει ότι έχει κάποιον έλεγχο.
ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΠΟΦΥΓΗΣ ΚΛΙΜΑΚΩΣΗΣ
– Μην απαντάτε με εχθρικό ή προκλητικό τρόπο.
– Μην απειλείτε το άτομο, καθώς αυτό μπορεί να αυξήσει τον φόβο ή να προκαλέσει επιθετική συμπεριφορά.
– Αποφύγετε να υψώνετε τη φωνή σας ή να μιλάτε γρήγορα.
– Μην περιορίζετε την κίνηση του ατόμου, εκτός αν είναι απολύτως απαραίτητο.
Αν η κατάσταση δεν μπορεί να αποκλιμακωθεί, καλέστε βοήθεια. Αν το άτομο κινδυνεύει να βλάψει τον εαυτό του ή άλλους, διασφαλίστε ότι θα αξιολογηθεί από επαγγελματία ψυχικής υγείας άμεσα. Αν χρειαστεί να εμπλακεί η αστυνομία, ενημερώστε τους ότι το άτομο πιθανόν βιώνει ψυχωτικό επεισόδιο και χρειάζεται ψυχιατρική βοήθεια και να καλεστεί άμεσα το 166.
ΟσυγκεκριμένοςοδηγόςείναιμετάφρασηαπότοPsychosisFirstAidGuidelinesforLovedOnesτουUCSFDepartmentofPsychiatryandBehavioralSciencesόπουμπορείναβρεθεί στον ακόλουθο υπερσυνδεσμο.
https://psych.ucsf.edu/sites/psych.ucsf.edu/files/PREP%20MH%20First%20Aid.pdf
Manos Anagnostopoulos
B.A.Psychology, CCNY
M.Sc. Social Psychiatry, DUTH
Advanced Certificate in RECBT
Psychologist at Ikelos Early Psychosis Prevention and Intervention Center
