Ο αυτισμός, ή η Διαταραχή του Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει τη συμπεριφορά, την επικοινωνία, την κοινωνική αλληλεπίδραση και την εκμάθηση των ατόμων. Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του αυτισμού είναι η έντονη προσκόλληση στις ρουτίνες και τις επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες. Αυτή η προσκόλληση μπορεί να εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους και να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή των ατόμων με αυτισμό, καθώς και στις σχέσεις τους με το περιβάλλον.
Η φύση της προσκόλλησης στις ρουτίνες
Τα άτομα με αυτισμό συχνά αναπτύσσουν έντονη προσκόλληση στις ρουτίνες και τις προβλέψιμες δραστηριότητες. Αυτές οι ρουτίνες μπορεί να αφορούν την καθημερινή τους ζωή, όπως ο τρόπος που ντύνονται, το πρόγραμμα διατροφής τους, η σειρά των δραστηριοτήτων ή οι ώρες που εκτελούνται συγκεκριμένες ενέργειες. Η ανάγκη για σταθερότητα και προβλεψιμότητα είναι ισχυρή, καθώς τα άτομα με αυτισμό συχνά έχουν δυσκολία να επεξεργαστούν και να ανταπεξέλθουν σε αλλαγές στο περιβάλλον τους. Η προσκόλληση σε ρουτίνες μπορεί να προσφέρει στους ανθρώπους με αυτισμό μια αίσθηση ασφάλειας και ελέγχου. Η προγραμματισμένη και προβλέψιμη δομή της καθημερινότητας μειώνει το άγχος και βοηθά στην καλύτερη διαχείριση των συναισθημάτων τους. Για παράδειγμα, εάν η σειρά των δραστηριοτήτων είναι γνωστή, το άτομο μπορεί να αισθάνεται ότι το περιβάλλον είναι περισσότερο κατανοητό και λιγότερο απρόβλεπτο.
Επιπτώσεις της προσκόλλησης στις ρουτίνες στην κοινωνική ζωήτου ατόμου με ΔΑΦ
Η ανάγκη για συγκεκριμένες ρουτίνες μπορεί να έχει και αρνητικές συνέπειες, ιδιαίτερα σε κοινωνικό επίπεδο. Για παράδειγμα, η υπερβολική εξάρτηση από τις ρουτίνες μπορεί να περιορίσει την ικανότητα του ατόμου να προσαρμόζεται σε νέες καταστάσεις ή να συμμετέχει σε δραστηριότητες με άλλους ανθρώπους. Σε περιβάλλοντα όπως το σχολείο ή η εργασία, αυτή η προσκόλληση μπορεί να δημιουργήσει προκλήσεις στην αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους ή στην αλλαγή προγραμμάτων και δραστηριοτήτων. Επιπλέον, η δυσκολία προσαρμογής στις αλλαγές μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση ή να προκαλέσει εντάσεις στις οικογενειακές ή κοινωνικές σχέσεις. Οι γονείς και οι δάσκαλοι που έρχονται σε επαφή με άτομα με αυτισμό μπορεί να αισθάνονται ότι οι συχνές αλλαγές στην καθημερινότητα ή οι μικρές αποκλίσεις από τη ρουτίνα προκαλούν δυσκολίες και αναστάτωση στο άτομο.
Αντιμετώπιση και υποστήριξη
Για να βοηθήσουν τα άτομα με αυτισμό να διαχειριστούν τις προσκολλήσεις τους στις ρουτίνες, οι θεραπευτές και οι γονείς, μπορούν να χρησιμοποιήσουν στρατηγικές που ενθαρρύνουν την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα. Η εισαγωγή μικρών και σταδιακών αλλαγών στις καθημερινές συνήθειες, μαζί με σαφείς και προβλέψιμες οδηγίες, μπορεί να βοηθήσει το άτομο να αναπτύξει δεξιότητες προσαρμογής και να μειώσει το άγχος που προκαλείται από ξαφνικές αλλαγές. Επίσης, η ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως η εκπαίδευση για το πώς να αντιμετωπίζονται κοινωνικές καταστάσεις που δεν ακολουθούν τη συνήθη ρουτίνα, μπορεί να βοηθήσει στην ενσωμάτωση του ατόμου σε πιο ευέλικτες κοινωνικές και επαγγελματικές καταστάσεις. Η υποστήριξη του ατόμου με αυτισμό απαιτεί κατανόηση και υπομονή, καθώς και την ανάπτυξη στρατηγικών που προάγουν την αίσθηση ασφάλειας. Η αποδοχή των αναγκών του ατόμου για ρουτίνες και η σταδιακή εισαγωγή ευελιξίας μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του, ενισχύοντας τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και μειώνοντας το άγχος που προκαλεί η αστάθεια του περιβάλλοντος.
Έφη Ασημακοπούλου
Κοινωνική Λειτουργός
Hull, L., Levy, L., Lai, M–C., Petrides, K. V., Baron–Cohen, S., Allison, C., Smith, P. &
Mandy, W. (2021). Is social camouflaging associated with anxiety and depression in autistic adults?. Molecular Autism, 12:13
Fitzpatrick, S. E., Srivorakiat, L., Wink, L. K., Pedapati, E. V., & Erickson, C. A. (2016).
Aggression in autism spectrum disorder: Presentation and treatment options. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 12, 1525-1538,
Van-Heijst, B. & Geurts, H. (2014). Quality of life in autism across the lifespan: A
meta-analysis. Autism, 19(2), 158-167.
