Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) και η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι δύο ξεχωριστές νευροαναπτυξιακές διαταραχές, αλλά μοιράζονται κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Η κατανόηση τόσο των διαφορών όσο και των ομοιοτήτων είναι κρίσιμη για την ακριβή διάγνωση και την αποτελεσματική παρέμβαση. Τα παιδιά που έχουν διαγνωστεί είτε με ΔΑΦ, είτε με ΔΕΠΥ ,μπορεί να έχουν προβλήματα εστίασης, να είναι παρορμητικά, να δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν με τους άλλους ή ακόμα να έχουν πρόβλημα με τα μαθήματα στο σχολείο αλλά και με τις σχέσεις με τα άλλα παιδιά. Επομένως, η ΔΑΦ και η ΔΕΠΥ, αν και έχουν αρκετά όμοια χαρακτηριστικά γνωρίσματα μεταξύ τους, ωστόσο έχουν και σημαντικές διαφορές .
Μπορεί ένα άτομο να διαγνωστεί και με ΔΕΠΥ και με ΔΑΦ;
Στην ερώτηση αν μπορεί να συνυπάρξει ο αυτισμός και η ΔΕΠΥ, η απάντηση είναι «ναι». Μπορεί να συνυπάρχουν αυτές οι δύο διαταραχές μαζί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι αλληλεξαρτώμενες. Περισσότερα από τα μισά άτομα που έχουν διαγνωστεί με ΔΑΦ έχουν επίσης χαρακτηριστικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ. Στην πραγματικότητα, η ΔΕΠΥ είναι η πιο κοινή συνυπάρχουσα κατάσταση στα παιδιά με ΔΑΦ. Από την άλλη πλευρά, έως το 1/4 των παιδιών με ΔΕΠΥ έχουν ήπια συμπτώματα των ΔΑΦ. Αυτά , μπορεί να περιλαμβάνουν, τη δυσκολία στο πεδίο των κοινωνικώνδεξιοτήτων ή την υψηλή ευαισθησία στις υφές των ρούχων.
Αν και οι ενήλικες μπορούν να έχουν ΔΕΠΥ και ΔΑΦ, ο συνδυασμός δεν είναι τόσο συχνός όσο είναι στα παιδιά. Ενώ η ΔΑΦ θεωρείται μια δια βίου διαταραχή , μακροχρόνιες μελέτες έχουν δείξει ότι στο ένα έως τα δύο τρίτα των παιδιών με ΔΕΠΥ, τα συμπτώματα διαρκούν έως την ενηλικίωση.
Κύριες Διαφορές
Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ)
Κοινωνική Επικοινωνία και Αλληλεπίδραση
Ο αυτισμός επηρεάζει κυρίως την κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση. Τα άτομα με αυτισμό συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν κοινωνικά σήματα, να συμμετάσχουν σε αμοιβαίες συνομιλίες και να δημιουργήσουν σχέσεις.Μπορεί να εμφανίζουν δυσκολίες με τη μη λεκτική επικοινωνία, όπως η διατήρηση βλεμματικής επαφής, την ερμηνεία εκφράσεων προσώπου καθώς και τη χρήση κατάλληλης γλώσσας του σώματος.
Επαναλαμβανόμενες Συμπεριφορές και Περιορισμένα Ενδιαφέροντα
Ο αυτισμός χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (π.χ. χτύπημα των χεριών, κουνήματα) και έντονα εστιασμένα ενδιαφέροντα. Αυτά τα ενδιαφέροντα μπορεί να είναι έντονα και συγκεκριμένα, συχνά κυριαρχώντας στις δραστηριότητες και τις συνομιλίες ενός ατόμου.
Αισθητηριακές Ευαισθησίες
Πολλά άτομα με αυτισμό βιώνουν ασυνήθιστες αισθητηριακές αντιδράσεις. Μπορεί να είναι είτε υπερευαίσθητα είτε υποευαίσθητα σε αισθητηριακά ερεθίσματα, όπως φώτα, ήχους, υφές και μυρωδιές.
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)
Απροσεξία
Η ΔΕΠΥ χαρακτηρίζεται από σημαντικές δυσκολίες στη διατήρηση της προσοχής, στην ολοκλήρωση των καθηκόντων και στην οργάνωση δραστηριοτήτων. Τα άτομα με ΔΕΠΥ αποσπώνται εύκολα και συχνά είναι ξεχασιάρικα.
Υπερκινητικότητα
Η υπερκινητικότητα στη ΔΕΠΥ περιλαμβάνει υπερβολική κινητικότητα, ανησυχία και αδυναμία να παραμείνει κανείς καθιστός ή ήσυχος όταν αναμένεται.
Παρορμητικότητα
Η παρορμητικότητα στη ΔΕΠΥ περιλαμβάνει το να κάνει κάποιος πράξεις χωρίς σκέψη, να διακόπτει τους άλλους όταν μιλούν και να έχει δυσκολία να περιμένει τη σειρά του. Αυτές οι παρορμητικές συμπεριφορές μπορούν να προκαλέσουν κοινωνικές και ακαδημαϊκές δυσκολίες.
Κοινά Χαρακτηριστικά
Εκτελεστική Λειτουργία
Τόσο η ΔΑΦ όσο και η ΔΕΠΥ μπορούν να περιλαμβάνουν δυσκολίες στην εκτελεστική λειτουργία. Αυτό περιλαμβάνει προβλήματα με τον προγραμματισμό, την οργάνωση και τη διαχείριση του χρόνου και των εργασιών.
Προσοχή και Συγκέντρωση
Ενώ η απροσεξία είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό της ΔΕΠΥ, τα άτομα με αυτισμό μπορούν επίσης να αντιμετωπίσουν προκλήσεις στην προσοχή, ιδιαίτερα όταν οι δραστηριότητες δεν σχετίζονται με τα ειδικά ενδιαφέροντά τους.
Κοινωνικές Δυσκολίες
Κοινωνικές δυσκολίες μπορεί να υπάρχουν και στις δύο καταστάσεις, αν και η φύση αυτών των δυσκολιών διαφέρει. Στον αυτισμό, οι κοινωνικές δυσκολίες αφορούν περισσότερο την κατανόηση και τη συμμετοχή σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, ενώ στη ΔΕΠΥ, η παρορμητικότητα και η απροσεξία μπορούν να διαταράξουν τις κοινωνικές σχέσεις.
Ρύθμιση Συμπεριφοράς και Συναισθημάτων
Και οι δύο καταστάσεις μπορούν να περιλαμβάνουν προκλήσεις στη ρύθμιση των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς. Τα άτομα με οποιαδήποτε από τις δύο καταστάσεις μπορεί να έχουν εκρήξεις θυμού ή συναισθηματικά ξεσπάσματα ως απάντηση στο στρες ή την αισθητηριακή υπερφόρτωση.
Διαγνωστικές και Θεραπευτικές Εκτιμήσεις
Διάγνωση
Η ακριβής διάγνωση απαιτεί προσεκτική αξιολόγηση για να διακρίνουμε μεταξύ των δύο καταστάσεων. Είναι πιθανό ένα άτομο να διαγνωστεί τόσο με αυτισμό όσο και με ΔΕΠΥ, καθώς μπορεί να συνυπάρχουν. Μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση από μια διεπιστημονική ομάδα, που περιλαμβάνει κλινικούς ψυχολόγους, ψυχίατρους, αναπτυξιολόγους, αλλά και άλλους ειδικούς, είναι συχνά απαραίτητη για την ακριβή διάγνωση και τη διαφοροποίηση μεταξύ των δύο καταστάσεων.
Παρέμβαση
Οι παρεμβάσεις πρέπει να προσαρμόζονται για να καλύψουν τις συγκεκριμένες ανάγκες του ατόμου. Οι θεραπείες συμπεριφοράς, η εκπαιδευτική υποστήριξη και, σε ορισμένες περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι αποτελεσματική.Για τον αυτισμό, οι παρεμβάσεις συχνά επικεντρώνονται στη βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων, στη μείωση των επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών και στη διαχείριση των αισθητηριακών ευαισθησιών.Για τη ΔΕΠΥ, η θεραπεία περιλαμβάνει συνήθως στρατηγικές συμπεριφοράς για τη βελτίωση της συγκέντρωσης και της οργάνωσης, καθώς και φάρμακα για τη διαχείριση των συμπτωμάτων της απροσεξίας, της υπερκινητικότητας και της παρορμητικότητας.
ΙωάνναΜαστορέλη
Ψυχολόγος
Βιβλιογραφία
Research Units on Pediatric Psychopharmacology (RUPP)Autism Network. (2005).A Randomized, Controlled,Crossover Trial of Methylphenidate in PervasiveDevelopmental Disorders with Hyperactivity. Archives ofGeneral Psychiatry, 62(11):1266-1274.
Handen, B.L. et al. (2015). Atomoxetine, Parent Training,and Their Combination in Children With Autism SpectrumDisorder and Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder.Journal of the American Academy of Child and AdolescentPsychiatry, 54(11), 905-915.
The MTA Cooperative Group. (Dec 1999). A 14-MonthRandomized Clinical Trial ofTreatment Strategies forAttention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Archives ofGeneral Psychiatry, 56(12):1073-1086.
Research Units on Pediatric Psychopharmacology (RUPP)Autism Network. (2002). Randomized Clinical Trial ofRisperidone for Irritability in Autism. New England Journal ofMedicine, 347(5):314-321.
Rommelse, Nanda et al. (May 2018). Differentiatingbetween ADHD and ASD in childhood: some directions forpractitioners. European Child & Adolescent Psychiatry, pp 1–3.
