Τα «σκοτεινά έργα» (dark occupations) αποτελούν έναν όρο που περιγράφει δραστηριότητες που,αν και έχουν κάποιο νόημα ή είναι ανακουφιστικές για το άτομο, εντούτοις καταλήγουν να έχουν αρνητικά ή/και επιβλαβή αποτελέσματα στην υγεία, ευημερία και κοινωνική συμμετοχή των εμπλεκομένων. Στα άτομα με ψύχωση, οι δραστηριότητες αυτές αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, καθώς σχετίζονται με την εμπειρία της αποξένωσης, της αποδιοργάνωσης και των δυσκολιών στην καθημερινή λειτουργικότητα.
Ο όρος εισήχθη από τη Twinley (2013) για να περιγράψει δράσεις και συμπεριφορές όπως ο αυτοτραυματισμόςή/και ετεροτραυματισμός, η χρήση ουσιών, η εμμονή με παραληρηματικές ιδέες,η επικίνδυνη σεξουαλική δραστηριότητα,οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και τελετουργίες κ.ά. Η εμπλοκή σε σκοτεινά έργα, συχνά, παγιδεύει τα άτομα σε έναν φαύλο κύκλο, εντείνοντας την ψυχική δυσφορία, μιας και σε βάθος χρόνου εξελίσσονται ως δυσπροσαρμοστικές, εμπεριέχουν ρίσκο και είναι αντιπαραγωγικές.
Και τελικά γιατί επιλέγονται; Σε τι εξυπηρετούν;
Οι δραστηριότητες αυτές εξυπηρετούν συγκεκριμένες λειτουργίες, όπως η διαχείριση του άγχους ή η διατήρηση μιας αίσθησης ταυτότητας και ελέγχου, σε μια καθημερινότητα που την κατατρύχει μια συνεχής αποδιοργάνωση τόσο σε γνωστικό, όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο (Twinley&Addidle, 2012).
Η ψύχωση συνοδεύεται –μεταξύ άλλων- από την εντύπωση ότι το μυαλό είναι διαρκώς μπερδεμένο,από μείωση ή απουσία κινήτρου (avolition), επίμονο αίσθημα ματαιότητας κ.ά., που επηρεάζουν την ικανότητα συμμετοχής σε καθημερινές δραστηριότητες (Fidler, 2002). Σε αυτό το πλαίσιο, τα «σκοτεινά έργα» μπορούν να λειτουργούν ως μια βαλβίδα αποσυμπίεσης και να παρέχουν αίσθημα δομής, ελέγχου και ανακούφισης. Για παράδειγμα, η επίμονη ενασχόλησημε ένα παραληρηματικό σύστημα πεποιθήσεων, μπορεί να προσφέρει ένα είδος «απορρόφησης», αποτρέποντας όμως τη συμμετοχή σε δραστηριότητες και έργα που μπορούν ταυτόχρονα να προάγουν την ευημερία και την ποιότητα ζωής.
Ποιος θα μπορούσε να είναι ο ρόλος της Εργοθεραπείας;
Η Εργοθεραπεία, μέσα από την κατανόηση των «σκοτεινών έργων», στοχεύει να βοηθήσει τα άτομα να αναγνωρίσουν τις ανάγκες που αυτά εξυπηρετούν και να τα αντικαταστήσουν με επιλογές, οι οποίες να έχουν νόημα, όχι μόνο πρόσκαιρα αλλά και διαχρονικά για το άτομο (Twinley, 2013). Με την αρωγή της Εργοθεραπείας,δίνεται η δυνατότητα να δημιουργηθεί ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου το άτομο θα έχει την ευκαιρία να διερευνήσει και να δοκιμάσει εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης του άγχους, ενισχύοντας παράλληλα την αυτονομία και τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή, λαμβάνοντας ικανοποίηση και απόλαυση.
Και αν ρίξουμε φως στα «σκοτεινά έργα»;
Η αναγνώριση της ύπαρξης των «σκοτεινών έργων» ως ένα κομμάτι της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και ως μια έκφανση της ανθρώπινης επικοινωνίας,αντίδρασης και επιλογής, αποτελούν αναγκαία στοιχεία για την παρέμβαση στην Εργοθεραπεία. Η προώθηση προσαρμοστικών δραστηριοτήτων, με προσωπικό νόημα, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη μείωση της επιβάρυνσης από την ενασχόληση με «σκοτεινά έργα» και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
