Η εμπειρία ενός πρώτου ψυχωσικού επεισοδίου μπορεί να είναι μια βαθιά και δύσκολη διαδικασία, που συχνά σηματοδοτεί την αρχή ενός γεμάτου με προκλήσεις ταξιδιού προς την ανάρρωση.
Τα ψυχωτικά επεισόδια χαρακτηρίζονται από έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα και προκαλούν σημαντικές διαταραχές στην αντίληψη, τη σκέψη και τη συμπεριφορά των ατόμων που πάσχουν. Ακόμη μπορεί να έχουν σημαντικές συνέπειες στη ζωή των ατόμων, επηρεάζοντας την αίσθηση του εαυτού, τις σχέσεις και τη γενικότερη ποιότητα της ζωής τους (Harrow et al., 2013).
Κατά την ανάρρωση από ένα πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο τα άτομα μπορεί να αντιμετωπίσουν μια μυριάδα συναισθημάτων, που κυμαίνονται από σύγχυση και φόβο μέχρι ντροπή και αμφιβολία για τον εαυτό τους και τις ικανότητες τους (Böge et al., 2022). Η έννοια της ανάρρωσης (recovery) απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση που αντιμετωπίζει όχι μόνο τα συμπτώματα της ψύχωσης αλλά και τις ψυχολογικές και συναισθηματικές συνέπειες που τη συνοδεύουν, καθώς και την ικανότητα του ανθρώπου να έχει μια ικανοποιητική ποιότητα ζωής (Braehler et al., 2013)
Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει αυξανόμενη αναγνώριση της θεραπευτικής δυνατότητας της αυτοσυμπόνιας στην υποβοήθηση της ανάρρωσης των ατόμων μετά από ένα πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο. Η αυτοσυμπόνια, όπως ορίζεται από τον Neff (2003), περιλαμβάνει τρία βασικά συστατικά: την ευγένεια, την κοινή ανθρωπιά και την επίγνωση. Η ευγένεια προς τον εαυτό περιλαμβάνει τη μεταχείριση του εαυτού με ζεστασιά και κατανόηση, ειδικά ενόψει αντιξοοτήτων. Η κοινή ανθρωπιά δίνει έμφαση στην αναγνώριση ότι ο πόνος είναι μια παγκόσμια ανθρώπινη εμπειρία, που καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και τη σύνδεση με τους άλλους. Η ενσυνειδητότητα περιλαμβάνει τη διατήρηση των εμπειριών κάποιου σε ισορροπημένη επίγνωση, χωρίς κρίση ή αποφυγή. Ακόμη σύμφωνα με τους ίδιους, αυτοφροντίδα και η αυτοσυμπόνια αποτελούν ζωτικές πτυχές της διαδικασίας φροντίδας.
Η ενσωμάτωση της αυτοσυμπόνιας στη διαδικασία ανάρρωσης μετά από ένα πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο μπορεί να προάγει τη θεραπεία και την ανθεκτικότητα. Κλινικές παρεμβάσεις όπως η θεραπεία με επίκεντρο τη συμπόνια (CFT) δίνουν έμφαση στην καλλιέργεια της αυτοσυμπόνιας ως βασικό συστατικό της θεραπείας μετά την ψύχωση (Gumley et al. 2010). Αποτελέσματα σχετικών ερευνών δείχνουν ότι η CFT μπορεί να μετριάσει την αντιλαμβανόμενη απειλή και να ενισχύσει το αίσθημα ασφάλειας, προάγοντας έτσι την ανάκαμψη μετά το πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο. Ακόμα σύμφωνα με τα πρόσφατα της τυχαιοποιημένης μελέτης των Braehler et al. (2013) η ομάδα των ασθενών που έλαβε θεραπεία CFT με ψύχωση έδειξε καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά την αποδοχή και την μείωση των ανεπιθύμητων ενεργειών και σημαντικά μεγαλύτερη παρατηρούμενη αυτοσυμπόνια σε σχέση με την ομάδα εκείνων που δεν συμμετείχαν στο πρόγραμμα θεραπείας CFT. Παρομοίως, οι παρεμβάσεις που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα, όπως η μείωση του άγχους με βάση την ενσυνειδητότητα (MBSR), ενσωματώνουν πρακτικές αυτοσυμπόνιας για
την προώθηση της αποδοχής και της μη επικριτικής συνειδητοποίησης των εμπειριών του ατόμου (Reed et al., 2019). Πιο συγκεκριμένα τρέχουσες μετα-αναλύσεις δείχνουν διαφορετικά αποτελέσματα αλλά συμφωνούν ότι το MBSR δείχνει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα στη μείωση, όσον αφορά τη φαρμακοθεραπεία, τα αρνητικά συμπτωμάτα αλλά και τα θετικά συμπτωμάτα (Böge et al., 2022).
Eν κατακλείδι, η έννοια της αυτοσυμπόνιας αναδεικνύεται ως μια πολλά υποσχόμενη θεραπευτική προσέγγιση για τη διευκόλυνση της ανάρρωσης μετά από ένα πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο. Η ενσωμάτωση της αυτοσυμπόνιας στη φροντίδα που προσανατολίζεται στην αποκατάσταση αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την προώθηση της ολιστικής αποκατάστασης και την ενδυνάμωση των ατόμων να ανακτήσουν τη ζωή τους μετά τη νόσηση τους από ένα ψυχωτικό επεισόδιο. Mάλιστα θεραπευτικά προγράμματα όπως η θεραπεία με επίκεντρο την αυτοσυμπόνια (CFT) και τα προγράμματα βασισμένα στην ενσυνειδητότητα σε ασθενείς με ψύχωση φαίνεται πως έχει πολύ θετικά αποτελέσματα όσον αφορά στην καλύτερη αποδοχή της νόσου αλλά και την μείωση των ψυχωτικών συμπτωμάτων. Καθώς η έρευνα σε αυτόν τον τομέα συνεχίζει να εξελίσσεται, είναι απαραίτητο να διερευνηθεί περαιτέρω η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων με στόχο την καλύτερη δυνατή επίτευξη της ανάρρωσης.
Βασιλική Μωραΐτη
Εργοθεραπεύτρια MSc
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Böge, K., Catena, D., & Hahn, E. (2022). Mindfulness-based interventions in people with psychotic disorders: An overview of the state of research concerning efficacy and implications for clinical practice. Verhaltenstherapie, 32(Suppl. 1), 24–34. https://doi.org/10.1159/000524534
Braehler, C., Gumley, A., Harper, J., Wallace, S., Norrie, J., & Gilbert, P. (2013). Exploring change processes in compassion focused therapy in psychosis: results of a feasibility randomized controlled trial. The British journal of clinical psychology, 52(2), 199–214. https://doi.org/10.1111/bjc.12009
Gumley, A., Braehler, C., Laithwaite, H., MacBeth, A., & Gilbert, P. (2010). A compassion focused model of recovery after psychosis. International Journal of Cognitive Therapy, 3, 186–201. doi:10.1521/ijct.2010.3.2.186
Harrow, M., et al. (2013). Recovery from schizophrenia: A 15-year multi-follow-up longitudinal study. Schizophrenia Bulletin, 39(5), 1037-1045.
Neff, K. D. (2003). The development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Identity, 2(3), 223–250.
