Το χρόνιο στρες αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες προκλήσεις της σύγχρονης ζωής, επηρεάζοντας αρνητικά τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία. Ο εγκέφαλος, ως κεντρικός ρυθμιστής του σώματος, υφίσταται σημαντικές αλλαγές υπό συνθήκες παρατεταμένου στρες (McEwen, B. S., 2017).
Σύμφωνα με τους Α. Αγοραστό και Γ. Χρούσο (2022) η οργάνωση του στρες στον ανθρώπινο οργανισμό εντοπίζεται στο κεντρικό και στο περιφερικό νευρικό σύστημα. Πιο συγκεκριμένα σημαντικές δομές του συστήματος βρίσκονται στον υποθάλαμο και στο εγκεφαλικό στέλεχος, συμπεριλαμβανομένων, αντίστοιχα, του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA), του νευρικού συστήματος διέγερσης και του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Το τελευταίο αποτελείται από το συμπαθητικό νευρικό και το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα (PNS). Οι δομές αυτές αλληλεπιδρούν και με άλλους σημαντικούς εγκεφαλικούς πυρήνες και νευρορυθμιστικά συστήματα, όπως το ντοπαμινεργικό σύστημα, που εμπλέκεται στις διεργασίες της ανταμοιβής και των κινήτρων, ο κεντρικός πυρήνας των αμυγδαλών, που εμπλέκεται στη γένεση φόβου ή/και θυμού, το ενδοκανναβινοειδές σύστημα, που εμπλέκεται στην γνωστική και φυσιολογική ρύθμιση και το κεντρικό κιρκάδιο σύστημα, που εμπλέκεται στη χρονική οργάνωση. Η επιβάρυνση των συγκεκριμένων δομών σε συνθήκες χρόνιου στρες μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές συναισθηματικές, γνωστικές και συμπεριφορικές και σωματικές δυσλειτουργίες.
Έρευνες έχουν αναδείξει σημαντική τη συσχέτιση του χρόνιου στρες με διαταραχές διάθεσης, όπως η κατάθλιψη. Η υπερέκκριση κορτιζόλης, δηλαδή της ορμόνης του στρες φαίνεται να σχετίζεται με την ατροφία συγκεκριμένων εγκεφαλικών περιοχών, η οποία παρατηρείται και σε ασθενείς με κατάθλιψη. Το χρόνιο στρες σε συνδυασμό με τη φλεγμονή έχει συσχετιστεί επίσης με το διαβήτη, τον καρκίνο, αυτοάνοσα σύνδρομα καθώς και με άλλες ψυχικές ασθένειες (Mariotti, A., 2015).
Οι υψηλές και παρατεταμένες συγκεντρώσεις κορτιζόλης επηρεάζουν τον ιππόκαμπο, την περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη και τη μάθηση. Έρευνες έχουν δείξει ότι η παρατεταμένη έκθεση σε κορτιζόλη μπορεί να οδηγήσει σε συρρίκνωση του ιππόκαμπου, επηρεάζοντας αρνητικά τη μνήμη και αυξάνοντας τον κίνδυνο για νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ (McEwen, B. S., 2017).
Σωματικά, το χρόνιο στρες συμβάλλει στην ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων, καθώς η παρατεταμένη έκθεση σε κορτιζόλη μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης και σε φλεγμονώδεις αντιδράσεις. Αυτές οι αλλαγές αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό επεισόδιο (Agorastos, A., & Chrousos, G. P., 2022; Stefanaki, C., et al., 2018; McEwen, B. S., 2017).
Σύμφωνα με την έρευνα των Στεφανάκη Χ., και συνεργατών (2018) το χρόνιο στρες φαίνεται να συνδέεται και με σωματικές παθήσεις που σχετίζονται με τη στάση του σώματος, με τη μυοστεάτωση και σαρκοπενία, την παχυσαρκία και τη μη αλκοολική λιπώδη ηπατική νόσο, την οστεοπενία και την οστεοπόρωση, τη οστεοσαρκοπενική παχυσαρκία και την καχεξία, δηλαδή την ευθραυστότητα και την πρόωρη γήρανση.
Επιπλέον, το χρόνιο στρες επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας το λιγότερο αποτελεσματικό στην καταπολέμηση λοιμώξεων και ασθενειών. Η αυξημένη έκκριση κορτιζόλης μπορεί να μειώσει την παραγωγή λευκών αιμοσφαιρίων, εξασθενώντας την ανοσολογική απόκριση και καθιστώντας το σώμα πιο ευάλωτο σε ασθένειες (Mariotti, A. 2015; Lupien, S. J., et al., 2009).
Βιβλιογραφία:
Agorastos, A., & Chrousos, G. P. (2022). The neuroendocrinology of stress: The stress-related continuum of chronic disease development. Molecular Psychiatry, 27(1), 502-513.
Dhabhar, F. S. (2014). Effects of stress on immune function: The good, the bad, and the beautiful. Immunologic Research, 58(2-3), 193-210.
Lupien, S. J., McEwen, B. S., Gunnar, M. R., & Heim, C. (2009). Effects of stress throughout the lifespan on the brain, behaviour and cognition. Nature Reviews Neuroscience, 10(6), 434-445.
Mariotti, A. (2015). The effects of chronic stress on health: New insights into the molecular mechanisms of brain–body communication. Future Science OA, 1(3).
McEwen, B. S. (2007). Physiology and neurobiology of stress and adaptation: Central role of the brain. Physiological Reviews, 87(3), 873-904.
McEwen, B. S. (2017). Neurobiological and systemic effects of chronic stress. Chronic Stress, 1, 2470547017692328.
Sapolsky, R. M. (2004). Why zebras don’t get ulcers: The acclaimed guide to stress, stress-related diseases, and coping. Henry Holt and Company.
Stefanaki, C., Pervanidou, P., Boschiero, D., & Chrousos, G. P. (2018). Chronic stress and body composition disorders: Implications for health and disease. Hormones, 17, 33-43.
